بررسي نظريه كنش ارتباطي هابرماس و دلالت‌ هاي آن در آموزش عالي و در ايران

An investigation concerning Habermas's “theory of communicative action” and its implications for higher education in Iran

هدف مقاله حاضر، شناسايي مؤلفه‌ هاي سازنده نظريه كنش ارتباطي هابرماس و دلالت هاي آن در آموزش عالي است. پژوهش به روش كيفي و با بهره‌ گيري از روش توصيفي- تحليلي با تكيه بر آراء و انديشه‌ هاي يورگن هابرماس در نظريه كنش ارتباطي انجام شده است. با توجه به وجود مشكلاتي همچون ضعف در برقراري ارتباط صحيح، عدم برخورد منطقي با مسائل و دست نيافتن به توافق فكري ميان كنشگران دانشگاهي در كشور ما، پرداختن به آن دسته از ابعاد انديشه‌ هاي هابرماس كه با فلسفه و فرهنگ بومي در كشور ما هماهنگي دارد، مي‌ تواند كارساز باشد. در مراحل انجام پژوهش، ابتدا مؤلفه‌ هاي اصلي نظريه كنش ارتباطي هابرماس شناسايي شد. سپس دلالت هاي اين نظريه در آموزش عالي ايران تحليل و استنباط گرديد. نتايج نشان مي‌ دهد نظريه كنش ارتباطي هابرماس بر مؤلفه‌ هاي اساسي حوزه عمومي، زيست جهان، نظام (سيستم)، كنش ارتباطي و كنش عقلاني استوار است. مؤلفه‌ هاي يادشده دلالت‌ هايي را براي آموزش عالي به همراه دارد كه حائز اهميت است. مهم‌ ترين دلالت‌ ها عبارت‌ اند از: حركت به سمت عرصه عمومي علم، همگرا ساختن رشته‌هاي علوم طبيعي و انساني، توجه به ماهيت رويكرد ميان‌رشته‌اي در علوم انساني، مشاركت همه‌جانبه اجتماعات علمي در سياست‌ گذاري‌ ها، خط مشي‌ ها و ارزيابي‌ ها، نياز به آموزش تفكر خلاق و تفكر انتقادي در دانشگاه ها، ضرورت بازنگري در روش هاي تدريس و يادگيري، نياز به برپايي كرسي هاي آزادانديشي و ضرورت توجه به مقوله تربيت شهروند جهاني. كاربست موارد ياد شده مي‌ تواند زمينه‌ ساز تحولات و تغييرات مناسب در روابط كنشگران در آموزش عالي و دانشگاه باشد.

The purpose of this study was to determine the components of Habermas's “theory of communicative action” (TCA and it’s implications in higher education in Iran. The research has been done by using both qualitative and descriptive-analytical method based on the opinions and ideas of Jürgen Habermas's theory of communicative action. Due to problems such as lack of proper communication and interaction, not having logical encounter with the problems and not getting to an intellectual agreement between the academic activists in our country, addressing those aspects of Habermas's ideas which are consistent with the philosophy and native culture in our country can work out. In this study, at first, the main factors of Habermas's theory of communicative action were identified. Then the implications of this theory in Iran higher education were analyzed and perceived. Habermas's theory of communicative action is based on fundamental components of public sphere, life world, system, communicative action and rational action. The results showed that these components have some implications for higher education in Iran. The most important implications are: movement toward autonomy of universities, convergence of natural and human sciences, paying attention to the nature of interdisciplinary approach in humanities, comprehensive participation of communities and scientific associations in policy- making, and evaluations, necessity of teaching creative and critical thinking in universities, resulting in the development of the culture of criticism, the need to review the methods of teaching and learning, the need to hold liberal seats and the necessity of paying attention to the issue of global citizenship education. Applying the mentioned cases can be underlying causes of developments and corresponding changes in the relations between activists in higher education and universities in Iran