ارتقاي سياست‌گذاري كمّي در برقراري امنيت محيط زيستي بر پايه چارچوب راهبردي-پايدار (بررسي موردي؛ حوزه آبخيز درياچه اروميه)

(Promoting Quantitative Policy - Making for Providing Environmental Security on The Basis of A Strategic - Sustainable Framework (A Case Study of Lake Urmia Basin

تا امروز بخشي از بررسي ها در زمينة مديريت پايدار منابع آب بر تأثيرات اقتصادي- اجتماعي و محيط زيستي در فرآيند پوياي مديريت حوزة آبخيز تمركز كرده و نقش عامل‌هاي موثر داخلي و خارجي را لحاظ نكرده‌اند و دسته‌اي ديگر علي‌رغم در نظر داشتن عوامل تاثيرگذار داخلي و خارجي، به فرآيندهاي نامطلوب روند توسعه اهتمام نداشته‌اند. لذا در پژوهش پيش رو ساختاري راهبردي پايدار پيشنهاد مي‌شود كه ضمن بهره‌مندي از ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي، عناصر توسعه پايدار را نيز در فرآيند سياست‌گذاري حوزة آبخيز درياچه اروميه دخالت مي‌دهد. چون ماتريس‌هاي رايج در ارزيابي كمّي راهبرديِ به تنهايي تأثيرات مذكور را لحاظ نمي‌كنند، ماتريس اصلاحي به‌شكل نوآورانه‌اي مورد استفاده قرار گرفت. مطابق نتايج، گروه راهبردي بهبود‌ مستمر (متشكل از ضعف‌هاي داخلي و فرصت‌هاي خارجي) مطلوب‌ترين سياست‌گذاري در حوزه‌ انتخاب شدند. از بين 13 نقطه‌ ضعف شناسايي شده، آمادگي اجرايي براي مقابله‌ با 10 ضعف نمره‌اي بسيار پايين بود. براي مقابله با چالش‌هاي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي، به ترتيب 11، 5، 9 مورد از ضعف‌ها، آمادگيِ پايين‌تر از حد مطلوب داشتند. با لحاظ كردن مفاهيم توسعه پايدار مشخص شد كه تغييرات اقليمي و خشكسالي مهمترين تهديد حوزه نيست، بلكه بحران‌هاي اقتصادي و عدم وجود امنيت سرمايه‌گذاري در حوزه است. رتبه‌بندي اقدامات بر پايه امكان بهره گيري يا برطرف كردن عوامل راهبردي مشخص كرد كه برترين اقدام، اجراي برنامه‌هاي جامع آبخيزداري در حوزه است. در مجموع، چارچوب ماتريس اصلاحي علاوه بر سادگي و قابل فهم‌بودن، از عملكردي مناسب در تحليل عوامل راهبردي برخوردار بوده و براي مطالعات آتي پيشنهاد مي‌گردد.

Based on the scientific literature in the realm of sustainable water resources management, some researchers have highlighted the impacts of economic, social and environmental driving-forces, yet ignored analysis of effective strategic internal and external factors through the basin. Meanwhile, the others have considered strategic factors rather than sustainable development paradigm. Therefore, the current research has constructed a framework to promote the quantitative policy-making by using the internal and external strategic matrix along with the sustainable development together in Lake Urmia Basin. Due to the fact that, conventional quantitative strategic planning matrix (QSPM) could not involve above mentioned considerations simultaneously, the Modified QSPM (MQSPM) was proposed to include the socio-economic and environmental factors besides internal and external factors. According to the results, the most attractive policy belonged to Conservative strategies (included weaknesses and opportunities). Moreover, capability of watershed management to deal with 10 out of 13 weaknesses was not satisfying. The potential of regional watershed management to deal with 11 economic, five social, and nine environmental challenges contributed to the weaknesses was estimated inappropriate. In addition, climate change and drought were not evaluated as the most critical threat of the basin, while economic crises and low investment security was determined as the most critical threat. Actions’ ranking for environmental security conservation indicated that high ranks belonged to the integrated watershed management. Due to the simplicity and suitable performance of MQSPM, this matrix is suggested for future research work on identifying and evaluating the strategic factors.