تأثير سطوح مختلف كود نيتروژنه بر عملكرد و كارايي مصرف كود ذرت دانه اي براي تاريخ هاي مختلف كاشت در اردبيل

The effect of different levels of nitrogen fertilizer on yield and fertilizer use efficiency of grain corn for different planting dates in Ardabil climate condition

سابقه و هدف: با توجه به اين كه در اقليم شهرستان اردبيل، كشت و كار ذرت هيبريد به ندرت امكان‌ پذير است، اولين اقدام در زمينه زراعت اين گياه تعيين تاريخ كاشت مناسب از نظر دست‌ يابي به عملكرد مطلوب است. كاربرد نيتروژن به عنوان پرمصرف‌ ترين عنصر غذايي مورد نياز گياهان، مي‌ تواند عملكرد را تحت تأثير قرار دهد. بنابراين، در مطالعه حاضر، تأثير تاريخ‌ هاي مختلف كاشت و مقادير مختلف نيتروژن بر عملكرد، اجزاي عملكرد و كارايي مصرف كود در ذرت هيبريد بررسي شده است. مواد و روش‌ ها: آزمايش به‌ صورت اسپليت‌ پلات در قالب طرح بلوك‌ هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه محقق اردبيلي به‌منظور بررسي تأثير مقادير مختلف كود نيتروژنه در تاريخ‌ هاي مختلف كاشت بر عملكرد و كارآيي مصرف كود ذرت دانه‌ اي (هيبريد سينگل كراس 404) در شرايط آب و هوايي اردبيل اجرا شد. كرت‌ هاي اصلي به تاريخ‌ هاي مختلف كاشت در سه سطح (20 و 30 ارديبهشت و 9 خرداد‌ماه) و كرت‌ هاي فرعي به سطوح مختلف كود نيتروژنه در چهار سطح (صفر، 75، 150 و 225 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار) اختصاص داده شد. عملكرد، اجزاي عملكرد و كارايي مصرف كود اندازه گرفته شد. يافته‌ ها: عملكرد دانه تحت تأثير برهم‌كنش تاريخ كاشت و سطوح مختلف كود نيتروژنه قرار گرفت، به‌ طوري‌ كه بيشترين عملكرد دانه (12/33 تن در هكتار) در تاريخ كاشت اول (20 ارديبهشت) و با كاربرد 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به‌ دست آمد. بيشترين وزن هزار دانه (226 گرم) با كاربرد 225 كيلوگرم نيتروژن در تاريخ‌ هاي كاشت 20 و 30 ارديبهشت و عملكرد بيولوژيك (38/4 تن در هكتار) در سطح 225 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در تاريخ كاشت 20 ارديبهشت به‌ دست آمد. نتايج نشان داد كه كارآيي مصرف كود حاصل از عملكرد دانه ذرت، تحت تأثير كود نيتروژنه و برهم‌كنش تاريخ كاشت×كود نيتروژنه قرار دارد، در حالي‌ كه تاريخ كاشت بر كارآيي مصرف نيتروژن تأثير معني‌ داري نداشت. مقايسه ميانگين‌ ها نشان داد كه بيشترين كارآيي مصرف كود (36/5 كيلوگرم بر كيلوگرم) مربوط به مصرف 75 كيلوگرم نيتروژن در هكتار در تاريخ كاشت سوم (9 خرداد) بوده است. بيشترين تعداد دانه در بلال (436) از تاريخ كاشت سوم (9 خرداد) و مصرف 225 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژنه حاصل شد، همچنين بيشترين وزن كل دانه در بلال (89/6 گرم) نيز از تاريخ كاشت اول (20 ارديبهشت) و مصرف 225 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژنه به‌ دست آمد. نتيجه‌ گيري: براي رسيدن به بيشترين عملكرد دانه (12330 كيلوگرم در هكتار) در شرايط اقليمي اردبيل، كشت ذرت در تاريخ 20 ارديبهشت و مصرف 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار قابل توصيه است.

Background and objectives: Since cultivation of hybrid corn is rarely possible in Ardabil region, determining the best planting date for achieving optimum performance is the first step for its cultivation. Nitrogen as the most widely used nutrient required by plants, can affect performance. Therefore, in this study, the effect of different planting dates and different amounts of nitrogen on yield, yield components and nitrogen use efficiency in corn have been investigated. Materials and Methods: A split plot experiment was carried out at the research station of University of Mohaghegh Ardabili with four replications based on randomized complete block design in order to study the effect of different levels of nitrogen fertilizers at different planting dates on yield and fertilizer use efficiency in corn at Ardabil climate. Main plots were three planting dates (10, 20 May and 30 June) and subplots were different nitrogen levels (0, 75, 150, 225 Kg N ha-1). Results: Interaction between planting dates and nitrogen levels was significant on grain yield, and the highest yield (12.33 t ha-1) was achieved in the first planting date (10 May) with 150 Kg ha-1 nitrogen level. The highest 1000-kernel weight (226 g) achieved in 10 and 20 May planting dates with 225 Kg ha-1 nitrogen and the highest biological yield (38.4 t ha-1) was related to 225 Kg ha-1 nitrogen level in second planting date (20 May). Fertilizer use efficiency was significantly affected by nitrogen levels and interaction between planting date and nitrogen levels, while planting date had no significant effect on fertilizer use efficiency. Comparison of means indicated that the highest value for fertilizer use efficiency (36.5 Kg Kg-1) was related to 75 Kg ha-1 nitrogen level in third planting date (30 June). The highest kernel no per ear (436) obtained in the third planting date (30 June) with application of 225 Kg ha-1 N. Also, the highest total kernel weight in ear (89.6 g) achieved in the first planting date (10 May) and application of 225 Kg ha-1 N.