شناسايي و تحليل اثرات متقابل عوامل كليدي و سنجش ميزان پايداري منطقه اي با رويكرد آينده-نگاري راهبردي (مطالعه موردي؛ استان خراسان شمالي)

Identification and Analysis of Cross-Impacts of Key Factors and Assessing the Level of Regional Sustainability with a Strategic Foresight Approach (A Case Study of Northern Khorasan Province)

در عصر حاضر كه با خصيصه هاي عدم قطعيت، نوآوري و پيچيدگي مسائل شناخته مي شود، نظام برنامه ريزي سنتي با چالش هاي متنوعي مواجه است. يكي از ضعف هاي نظام برنامه ريزي منطقه اي رايج، عدم شناسايي، تحليل و به كارگيري عوامل كليدي توسعه منطقه است؛ از اين رو، پژوهش حاضر با هدف شناسايي عوامل كليدي توسعه استان خراسان شمالي با رويكرد آينده نگاري راهبردي انجام گرفته است. اين پژوهش، با رويكردي آينده نگرانه از تكنيك تحليل اثرات متقاطع بهره برده و جهت تحليل داده ها از نرم افزار ميك مك استفاده شده است. نتايج تحليل اثرگذاري عوامل، بيانگر وضعيت ناپايدار در سيستم منطقه خراسان شمالي است. با بهره گيري از نتايج حاصل از اين پژوهش و تحليل عوامل اوليه، 17 عامل كليدي در توسعه منطقه شناسايي شدند. از بين اين عوامل، توسعه جاده هاي اصلي جديد جهت پيوندهاي فرااستاني، وجود قلمروهاي روستايي يكپارچه، موقعيت ژئوپلتيك استان نسبت به محور آسيايي شرق، ارتقاء جاده هاي فرعي درون استاني در راستاي توسعه نظام سكونتگاهي، تعادل نسبي در راس نظام شهري استان، تقويت بازارچه هاي مرزي و تنوع بخش هاي اقتصادي با عملكرد متوسط عوامل كليدي استراتژيك هستند كه مي توانند به عنوان مبناي ترسيم سناريوها و تخصيص فضايي در سطح استان مورد استفاده قرار گيرند. نتيجه اين مطالعات و شناخت عوامل كليدي، مبنايي است براي سياست گذاري پايدار توسعه فضايي در آينده استان كه مي تواند تمامي اقدامات و سناريوسازي هاي بخشي و فضايي سطوح محلي را در درون خود يكپارچه سازي نمايد.

In the current era, characterized by uncertainty, initiative, and complexity of issues, the traditional planning system faces various challenges. In fact, lack of identification, analysis, and implementation of key factors in regional development is considered as one of the weaknesses of regional planning systems. Therefore, the present research has been conducted with a foresight approach aiming to identify key factors in development of Northern Khorasan province. This study has applied the technique of analyzing cross-impacts. Besides, MICMAC software has been used to analyze the data. The results of analyzing the effectiveness of factors indicate an unsustainable situation in the regional system of northern Khorasan province. Applying the results obtained from this research and the initial factor analysis, 17 key factors were identified in the development of the region. Out of these factors, “development of new main roads for trans-provincial connections”, “existence of integrated rural territories”, “geopolitical situation of the province in relation to the Eastern Asia road”, “promotion of intra-provincial secondary roads in line with development of the settlement system”, “relative balance at the top of the urban system of the province”, “straightening border markets”, and “A variety of economic sectors with an average functionality” are the key factors which can be used as a base to outline scenarios and spatial allocation at provincial level. The result of these studies and identification of key factors are a basis for sustainable policymaking of spatial development in the future of the province that can integrate all the sectional and spatial measures and scenario makings at local levels into itself.