تحليل خود همبستگي فضايي جمعيت در ارتباط با آسيب پذيري لرزه اي شهر (مطالعه موردي: شهر نجف آباد)

Spatial autocorrelation analysis of population in relation to the seismic vulnerability (Case study: city of Najaf Abad

مقدمه: زلزله ظهور يك پديده قابل رويت و احساس است كه در مقياس زمان زمين شناسي تكرار مي شود و عدم بروز زلزله در منطقه اي كه تا به حال در آن زلزله اتفاق نيفتاده است نشانگر ثبات و پايداري هميشگي نيست. با مراجعه به نقشه پهنه بندي خطر نسبي زمين لرزه در ايران مشاهده مي شود كه بيش از 90 درصد از مساحت كشور روي نوار زلزله قراردارد. در اين راستا ارزيابي آسيب پذيري لرزه اي مناطق مختلف كشور با هدف كاهش آسيب پذيري جوامع شهري بايد در اولويت برنامه ريزي ها قرار گيرد. روش: اين پژوهش از نوع كاربردي و روش آن معياري – تحليلي بوده و ضمن معرفي ديدگاه هاي مختلف در ارتباط با آسيب پذيري، ابتدا به منظور شناسايي الگوي پراكنش جمعيت در سطح شهر نجف آباد از تحليل هاي خودهمبستگي فضايي در نرم افزار ARCGIS (آماره موران عمومي و شاخص لكه هاي داغ يا Gi*) استفاده گرديده، سپس با استفاده از پارامترهاي گوناگون كمي و كيفي، بر اساس رويكرد تصميم گيري چند معياره و با به كارگيري فرايند تحليل شبكه (ANP) به بررسي و تحليل آسيب پذيري لرزه اي شهر نجف آباد پرداخته شده است. يافته ها: نتايج حاصله نشانگر وجود الگوي خوشه اي توزيع جمعيت در سطح شهر و بالا بودن تراكم جمعيت در بخش مركزي هسته اصلي شهر و شهرك يزدانشهر در جنوب غربي شهر مي باشد. همچنين مطابق نقشه پهنه بندي آسيب پذيري مجموعا حدود 30 درصد مساحت توسعه يافته شهر در پهنه آسيب پذيري بالايي قرار داشته و 37 درصد اين مساحت از آسيب پذيري متوسط برخوردار است. با تطبيق نقشه توزيع جمعيت بر اين پهنه بندي، جمعيتي بالغ بر 51000 نفر (با تراكمي بين 70 تا 100 نفر در هكتار) در معرض آسيب پذيري بالايي قرار دارند. نتيجه گيري: با توجه به نگرش هاي نويني مانند مديريت ريسك- بحران، اهداف بلندمدت زماني محقق خواهند شد كه ايمني شهر در برابر خطرات زلزله به عنوان يك هدف در تمامي سطوح برنامه ريزي و به طور همه جانبه با تاكيد بر عوامل اجتماعي– اقتصادي نگريسته شود.

Background: Earthquake is a visible and repatable natural disaster which can be felt in the geological time scale.However, lack of earthquakes does not show permanent stability in the region. More than 90% of the area is located on the earthquake belt referring to the relative hazard zonation map of earthquakes in Iran. In this regard, the seismic vulnerability evaluation in different regions of the country should be a priority in the planning. Method: In this analytical and applied research, introducing different perspectives in relation to vulnerability, firstly, spatial autocorrelation analysis (ARCGIS)is used in order to identify patterns of population distribution in the city of Najaf Abad. Then, a variety of qualitative and quantitative parameters and analytic network process (ANP) is used on the basis of multi-criteria decision approach to analyze the seismic vulnerability in Najafabad. Findings: The results showed the presence of a cluster pattern of population distribution in the city and high population density in the central part of the city and Yazdanshahr town in the southwestern. Also, about 30% of total vulnerability hazard map developed in accordance with the city's high vulnerability zone and 37% of the area were with an average of ​​vulnerability. With the implementation of the zoning map of population distribution, over 51,000 persons (at a density between 70 and 100 ones per hectare) were in high vulnerability. Conclusion: According to new theories such as risk-crisis management, long-term goals can be achieved if the safety of the city against earthquake risk consider as an objective and comprehensive planning at all levels with emphasis on socio-economic factors.