بازشناسي شهرسازي و معماري اسلامي ايران با رويكردتئوري آشوب و قانون فازي (مطالعه موردي : شهر يزد، ميبد، تبريز)

Recognition of Islamic Urbanism and Architecture with Chaos Theory and Fuzzy Rule Case Study: Yazd, Meybod, Tabriz

با نگرش به شهر هاي اسلامي در دوره هاي مختلف زماني از اوايل اسلام تا اوايل دوره قاجار همواره متوجه مي شويم پويايي1 فضا در شهر هاي گذشته مسلمانان، تفاوت اصلي آنها با فضاي شهري دوره هاي قبل از اسلام و معاصر در ايران بوده كه از طريق پيچيد گي سازمان يافته حاصل شده، اين پيچيدگي در يك سيستم باز اتفاق افتاده و اجزاي آن (فراكتال ها) با يك منطقي در طي زمان هاي متمادي تكامل و رشد يافته، منجر به توسعه دروني در يك سيستم شهري شده اند كه نظمي پنهان را در فضاي آشوب شهري به همراه داشته اند. در بافت شهري گذشته ، نظمي پنهان در فضاي شهري، توسعه شهر را در حريمي مشخص سامان مي داده و مشاركت هاي مردمي در تحقق اين مهم نقش اصلي ايفا كرده است. همين موضوع از محوري ترين مباحث پايداري شهري است. اين پژوهش سعي دارد با مطالعات اسنادي و تطبيقي ، با رويكرد تئوري آشوب2 (هندسه فراكتال، منطق فازي و فضاي آشوب)، به عنوان يك تئوري سيستميك، عوامل پويايي و پيچيدگي3، غير خطي بودن، نظم پنهان و خودسازماندهي فضايي را -كه از مشخصات يك فضاي آشوب در يك سيستم زنده است- در هنجارهاي شهري و معماري گذشته اسلامي از جمله قوانين خصوصي گرايي و دولتي و قوانين موروثي اسلامي بررسي كند تا با دستيابي به تعاريف مشخصي از انسجام و پيچيدگي، نظم پنهاني موجود در شهر هاي كهن، عدم يكپارچگي و نا هماهنگي شهر هاي معاصر را كه در حريمي نامشخص رشد مي يابند را بازشناسي كرده، درنهايت در راستاي تحقق پايداري شهري و معماري، عامل رشد درون زا كه ناشي از فرهنگ و جهان بيني ايراني- اسلامي بوده و خود سازماندهي حاصله از مشاركت هاي مردم در تمام جنبه هاي زندگي شهري را كه در يك سيستم زنده به فعاليت مي پرداختند را به جاي تخصص گرايي معرفي مي كند.

By viewing Islamic cities in different time periods from the birth of Islam to the Qajar era in Iran، a dynamism1 could be realized in the traditional Islamic cities. There have been a significant difference between the urban spaces of the pre-Islamic and contemporary periods in Iran، which is resulted from organized complexity. This complexity has occurred in an open system and its components (fractals) have ben formed with a logic over time resulting in an internal development in an urban system with a hidden order in the urban chaotic2 space. In the traditional urban areas ، a hidden order in the urban space organized urban development within a defined boundries . People’s participation in achieving this important issue has played a crucial role، which is among the most important issues in urban sustainability. The present research، with documented and comparative studies applying chaos theory (fractal geometry، fuzzy logic and chaos space) as a systematic theory، aims to analyze the factors of dynamism، complexity3، nonlinearity، hidden order، space self-organization، which is among the characteristics of a chaos space and living system، in urban structure and traditional Islamic architecture such as privatization laws، public laws and Islamic inheritance laws in order to recognize the hidden order in ancient cities، inconsistency of contemporary cities developed in unspecified bounds by achieving a definite definition of consistency and integration. Finally، the paper introduces endogenous growth and people’s participation، which are resulted from Iranian-Islamic culture and world view in urban life aspects in a living system instead of specialization in the direction of urban stability and architecture.