مفهوم‎سازي و سنجش فساد اقتصادي از ديدگاه اسلام با رويكرد نهادگرايي

Economic Corruption from the Viewpoint of Institutional Islam

در صورت نبود يك مفهوم مورد اتفاق درباره فساد اقتصادي كه شامل مصاديقي به منظور رصد و سنجش وضعيت موجود باشد، هرگونه تلاش در جهت از بين‌ بردن آن بي‌ثمر خواهد بود. براي نيل به اين مهم هرگونه مفهوم‌سازي بايد در چارچوب اين نظامات فكري و ارزشي صورت گيرد. در پژوهش پيش رو ضمن بررسي تعاريف پركاربرد درباره فساد اقتصادي، مشخص گرديد كه بيشتر اين تعاريف در اقتصاد متعارف به دليل تأثيرپذيري از مباني نظام سرمايه‌داري محدود به بخش دولتي گرديده كه ايرادات فراواني بر آن وارد مي‎باشد؛ بر اين اساس با توجه به رويكرد اقتصاد نهادگرا، بهترين روش براي تببين مفهوم فساد در هر جامعه، استفاده از هنجارها و ارزش‌هاي عرفي فرهنگي‌‌شده و نهادي آن جامعه مي‎باشد؛ با عنايت به اين مهم و با رجوع به دين نهادي كه نماينده ارزش‌هاي عرفي‌فرهنگي ‌شده در سطح جامعه مي‌باشد، مشخص گرديد كه در سنت شيعي مكاسب محرمه با توجه به جايگاه آن در نهادهاي رسمي و غيررسمي، دقيق‌ترين و عميق‌ترين معادل مفهومي براي فساد اقتصادي از منظر اسلام مي‎باشد. همچنين با توجه به برخي از مهم‌ترين مصاديق، شاخصي طراحي گرديد كه با استفاده از روش ادراك فساد در بافت پيرامون حرم رضوي سنجش شد؛ بر اساس نتايج به‌دست‌آمده بيش از نيمي از فعاليت‌هاي اقتصادي منطقه مبتلا به فساد اقتصادي مي‎باشند.

Without an unanimous concept in economic corruption that involves examples to measure and observe the status quo, any try to resolving it will be unfruitful. To reach this, any conceptualization should be done under intellectual and value systems. In this research, with a review of current definitions in economic corruption, it was cleared that most of these definitions in traditional economics, because of being affected from capitalist foundations, have been subjected to public section and have several insufficiencies. Based on this and with regard to institutional economics’ approach, the best method for explaining the concept of corruption in any society is the use of norms and institutional and conventional values of that society. Regarding this and referring to institutional religion as a representative of cultural-conventional values in society, shows that in Shiite tradition, unlawful (haram) businesses, because of its’ place in formal and informal institutions, is the most accurate and deepest conceptual equivalent for economic corruption from the viewpoint of Islam. An index was also designed with attention to some of most important examples that was measured in Radavi shrine surrounding structure. Results show that more than half of the economic activities of that part are alluded with corruption.