قلمرو و جايگاه عقل و عقل گرايان در مقالات شمس تبريزي

The Realm and Contribution of Wisdom and Philosophy in the Works of Shams Tabrizi

بررسي نقش و جايگاه تفكر فلسفي و نگاه عقلاني در موضوعات معرفت شناختي تاريخ گذشتۀ ما، يكي از مهم ترين مباحث هميشگي فرهنگ تاريخي‌مان بوده است كه علي رغم مخالفان و موافقان بسيار در باب حيطۀ كار و ميزان كارايي آن، هنوز هم به‌ درستي تبيين نشده است و محل اختلاف بسيار است. اگرچه اين مسئله از ديرباز مدنظر متفكران مسلمان بوده است و در باب نقش و جايگاه عقل و تفكر فلسفي نكته هاي فراوان وبعضاً عميق و قابل تأمل گفته اند، اما گفته هاي شمس تبريزي در اين باره از نوعي ديگر است كه با وجود اهميت و تأثير بسيار، هنوز چنان كه بايد و شايد، مورد توجه قرار نگرفته است. شمس از يك سو به فلسفه و تفكر فلسفي، به مثابۀ يكي از مهم ترين نظام هاي هستي شناختي، مي پردازد و از ديگر سو نقش و جايگاه فيلسوفان را در تبيين نظام معرفت شناختي ايران پس از اسلام نقد و تحليل مي كند. او، با نگاهي تازه و كمياب، به نقد نكته ها و گفته هاي شاخص ترين شخصيت هاي فلسفه در تاريخ ايران اسلامي مي‌پردازد، تا ضمن نگه داشت نگاه خردبنيان فلسفي و تأكيد بر كارايي آن، كاستي هاي احتمالي اش را نيز، كه زادۀ محدوديت هاي عقل نظري است، نشان دهد. هدف اين مقاله طبقه بندي و تحليل آرا و تأملات شمس در باب عقل، مقوله هاي عقلاني و شخصيت هاي مهم فلسفي در تاريخ ايران پس از اسلام است.

Among the pillars of debates In Iranian cultural history has been the investigation of the significance and role of a philosophical thought and an intellectual perspective in epistemological issues. Despite many advocates and opponents, the usage and applicability of philosophy is still subject to debate and needs further elaboration. Many Islamic scholars have written on the subject, but it seems that Shams Tabrizi’s comments are particularly significant – although his views and perspectives on the subject are not fully addressed. On the one hand, shams regards philosophy and philosophical thought as one of the most important foundations of epistemological systems. On the other, he surveys and critiques the post-Islamic philosopher’s contribution to Iranian epistemology. His singular perspective and observations address the views of prominent Iranian philosophers, both maintaining an essentially philosophical perspective and highlighting its possible shortcomings. This paper aims to categorize and analyze Shams’ perspectives and contemplations with regard to intellectual topics and prominent post-Islam Iranian philosophers