حل تعارض ظاهري بين آيات سيف و نفي اكراه و تأثير آن در مسئلۀ آزادي در انتخاب دين

يكي از مباحث مهم در عرصۀ فقه و تفسير قرآن كريم، موضوع آزادي دين در اسلام است. طبق آيات نفي اكراه، هركسي در انتخاب دين آزاد است و طبق ظاهر آيات سيف، افراد در انتخاب دين آزاد نيستند. بين آيات سيف و نفي اكراه، يكي از اين چهار رابطه برقرار مي‌شود: 1. آيات سيف ناسخ آيات نفي اكراهند، بنابراين با نزول اين آيات حكم آزادي دين نسخ شده است؛ 2. عكس مورد قبل؛ يعني با نزول آيات نفي اكراه، مسئلۀ اكراه در دين نسخ شده است؛ 3. آيات سيف مخصص عموم آيات نفي اكراه هستند، بنابراين افراد در انتخاب دين آزادند، مگر در مواردي كه در آيات سيف بيان شده است؛ 4. آيات سيف ناظر به اكراه ظاهري و آيات نفي اكراه ناظر به اكراه باطني است، پس افراد در باطن مختارند نه در ظاهر. به‌دليل نزول آيۀ 29 سورة توبه بعد از آيات سيف (كه دليل آزادي اهل كتاب در دينداري به ‌شرط پرداخت جزيه است) فرض اول منتفي مي‌شود؛ زيرا مستلزم اين است كه آيات سيف بعد از ناسخ بودن، مجدداً نسخ شده باشد. فرض دوم هم مستلزم تقدم ناسخ بر منسوخ خواهد بود. در اين مبحث با روش و براهين نو و روشن، بر صحت صورت سوم استدلال مي‌شود.