نقد رويكرد سيد قطب به عامل شخصيت بخش سوره هاي قرآن

يكي از مباحث مهم در زمينه شناخت سوره هاي قرآن، شخصيت مستقل آنهاست؛ بدان معنا كه از لحاظ دروني كاملاً منسجم و از لحاظ بيروني متمايز از ديگر سوره هاست. شايد بتوان گفت سيد قطب اولين مفسري است كه در اين زمينه تلاش درخور توجهي به انجام رسانده و توانسته است شخصيت منسجم و متمايز هر سوره را تا حدودي نمايان سازد، اما در متن كاوي عبارات وي مشخص شد كه تلاش وي از ضعف هايي نيز برخوردار است؛ چه آنكه مشخص نكرده است محور شخصيت بخش سوره از چه سنخي بايد باشد. به همين دليل گاه تلاش مي كند شخصيت سوره را بر اساس موضوعي محوري سامان دهد، گاه بر اساس غرضي خاص، و گاه نيز بر مدار روش بياني ويژه. اين چندگانگي باعث شده كه در برخي موارد در تبيين شخصيت از سوره ها، دچار اضطراب شده و نتيجه محصلي را در اختيار خواننده قرار ندهد. از تحليل كلي انديشه و عملكرد سيد قطب مي توان نتيجه گرفت كه عامل حقيقي در تكوين شخصيت خاص سوره ها، غرض آنها مي باشد، نه موضوع و نه سبك بياني؛ زيرا زماني كه سيد قطب سعي مي كند شخصيت سوره را بر مدار يك موضوع سامان دهد، غالباً دچار كلي گويي و پراكنده گويي شده و نمي تواند انسجام سوره را به نيكي نمايان سازد، اما زماني كه تلاش مي كند شخصيت سوره را بر مدار غرض خاص سوره شكل دهد، در غالب موارد، مقرون به توفيق مي گردد. ادله ديگري نيز نقش يگانه غرض در شخصيت بخشي به سوره را تقويت مي نمايد.