ارزيابي اثرات زيست محيطي فلزات سنگين آزاد شده از كانسار پورفيري مس – موليبدن در منطقه هفت چشمه، شمال غرب ورزقان- آذربايجان شرقي

Evaluation of Environmental Impacts of Heavy Metals Released from the Porphyry Cu- Mo Deposit in Haftcheshmeh Area, North West of Varzaghan-East Azarbayjan

كانسار پورفيري مس- موليبدن هفت چشمه در 28 كيلومتري شمال غرب شهرستان ورزقان در استان آذربايجان شرقي واقع شده است. به منظور ارزيابي ويژگي هاي هيدروژئوشيميايي و غلظت برخي فلزات سنگين در منابع آب منطقه، تعداد 14 نمونه از آب هاي زيرزميني (چشمه و سطوح نشتي) و 10 نمونه از آب سطحي منطقه جمع آوري و غلظت كاتيون ها و آنيون هاي اصلي (Mg، Na، K، Ca، SO4، HCO3، CO3، Cl ) و نيز فلزاتZn، Pb، Mo، Cu درآن ها تعيين شد. بررسي هاي كيفي اين نمونه ها نشان داد بيشتر نمونه هايي كه از محدوده توده كانسار برداشته شده داراي pH پايين تر از 5 مي باشد، كه نشان دهنده آزاد شدن عناصر از سازند ها و كاني ها شده و كيفيت آب را از نظر مصارف شرب، كشاورزي و صنعتي پايين آورده است، اما با دور شدن از كانسار در جهت جريان، غلظت آلاينده ها كم و كيفيت آب در منابع مذكور افزايش مي يابند. غلظت Pb و Mo در نمونه هاي نزديك كانسار (35 درصد نمونه ها) بالاتر از حد استاندارد ولي غلظت Cu وZn در تمامي نمونه ها پايين تر از حد استاندارد بود. مقادير شاخص آلودگي فلزات سنگين (HPI) و شاخص فلزي (MI) نشان دادند كه آب سطحي و زيرزميني ايستگاه هاي نزديك كانسار (30 درصد نمونه ها) غير قابل آشاميدن بوده و براي سلامتي انسان مضر مي باشد. همبستگي غلظت فلزات Cu، Zn و Pb به جز موليبدن با pH منفي بوده و غلظت اين فلزات سنگين در زهاب كانسار با كاهشpH افزايش يافت. نتيجه اين تحقيق لزوم انجام مطالعات بررسي اثرات زيست محيطي اين كانسار پيش از بهره برداري آن را نشان مي دهد.

Haftcheshmeh Cu-Mo deposit is located in East Azerbaijan province، Iran، with 28 km distance in North West of Varzeghan Area. In order to evaluate the hydrogeochemical properties and concentrations of heavy metals in water resources of the studied area، 14 samples of groundwater (springs and the leakage levels) and 10 samples of surface water area were collected. Samples were analyzed for major anions and cations، and some heavy metals including Zn، Cu، Pb، and Mo. This qualitative study showed that majority of samples collected from the range of deposit، under the impact of low pH، caused the release of elements of minerals and changed water quality for drinking، agricultural and industrial uses. But at farther distance deposits in the flow direction with decrease of contaminants the quality of water in these resources increased. Concentrations of Pb and Mo were higher than the standard values in the sample near the deposit، whereas the concentrations of Cu and Zn were lower than the standard values in all of the samples. Determination of “Heavy metal pollution index” (HPI) and “metal index” (MI) revealed that samples of groundwater and surface water near the deposit were not suitable for drinking and it could be harmful for the human health. Spearman correlation analysis of metals showed that the all elements except Mo were negatively correlated to pH، reflecting different geochemical behavior of Mo. The results of this research showed that it was necessary to study the environmental effects of this deposit before start of mining.