مدل سازي توزيع ژئوشيميايي عناصر نادر خاكي با استفاده از روش هاي آماري چند متغيره در محدوده خاوري پلاسر مروست، جنوب يزد

Modeling the geochemical distribution of rare earth elements (REEs) using multivariate statistics in the eastern part of Marvast placer, the Yazd province

امروزه، اكتشاف ذخاير عناصر نادر خاكي به عنوان منابع و اولويت هاي راهبردي مورد تاكيد قرار گرفته است كه از جايگاهي ويژه در صنايع پيشرفته و هوشمند برخوردار است. پژوهش هاي اخير، به شناسايي توانايي هاي اميدبخش اين عناصر در ايران منجر شده است كه از جمله مي توان به بي هنجاري هاي پلاسر مونازيت مروست يزد در محدوده خاوري و باختري اشاره كرد. در اين پژوهش، از داده ها و نمونه هاي تجزيه شده از 53 چاهك در محدوده خاوري اين بي هنجاري در جنوب شهرستان يزد به منظور مدل سازي و پتانسيل يابي عناصر نادرخاكي استفاده شد. در منطقه مروست، سنگ منشا مونازيت شيل هاي سياه است كه به صورت متناوب با ماسه سنگ هاي آهكي، آهك و كنگلومرا و به شكل گرهك هاي پراكنده در شيل ها ديده مي شود. بررسي الگوي توزيع عناصر نادر خاكي استاندارد شده به مقادير كندريت، بيانگر مطابقت بالا با الگوي استاندارد مونازيت است. براي بررسي توزيع و تمركز ژئوشيميايي در منطقه، نقشه درون يابي توزيع اين عناصر ترسيم شد كه بيشترين تمركز به ترتيب مرتبط با عناصر سبك، حد واسط و سنگين بود و بي هنجاري در قسمت جنوب و جنوب باختري محدوده واقع شده است. محدوده بي هنجاري ژئوشيميايي از طريق ضريب شدت بخشي از جمله نسبت غلظت عناصر نادر خاكي سبك به سنگين نيز به اثبات رسيد. در مرحله بعد، خوشه بندي داده ها در دو سطح عناصر و نمونه ها انجام شد كه نشانگر چهار گروه بندي عناصر بر اساس سبك و سنگيني (ساختار اتمي و شيميايي) و چهار پهنه فضايي بر اساس مناطق اميدبخش تعيين شد كه مناطق داراي برچسب خوشه چهارم، منطبق بر منطقه بي هنجاري است. در نهايت، از روش آماري چند متغيره تحليل مولفه هاي اصلي در راستاي مدل سازي بي هنجاري استفاده شد كه نقشه توزيع بار فاكتوري مؤلفه اول، منطبق بر منطقه بي هنجاري جنوبي محدوده است.

Nowadays, exploration of rare earth element (REE) resources is considered as one of the strategic priorities, which has a special position in the advanced and intelligent industries (Castor and Hedrick, 2006). Significant resources of REEs are found in a wide range of geological settings, including primary deposits associated with igneous and hydrothermal processes (e.g. carbonatite, (per) alkaline-igneous rocks, ironoxide breccia complexes, scarns, fluorapatite veins and pegmatites), and secondary deposits concentrated by sedimentary processes and weathering (e.g. heavy-mineral sand deposits, fluviatile sandstones, unconformity-related uranium deposits, and lignites) (Jaireth et al., 2014). Recent studies on various parts of Iran led to the identification of promising potential of these elements, including Central Iran, alkaline rocks in the Eslami Peninsula, iron and apatite in the Hormuz Island, Kahnouj titanium deposit, granitoid bodies in Yazd, Azerbaijan, and Mashhad and associated dikes, and finally placers related to the Shemshak formation in Marvast, Kharanagh, and Ardekan indicate high concentration of REE in magmatogenic iron– apatite deposits in Central Iran and placers in Marvast area in Yazd (Ghorbani, 2013)