جايگاه كاربست احاديث در نظريه پردازي ملاصدرا؛ مطالعه موردي تجرد نفس

The position of application oftraditions in Mulla Sadra 's theorhatinn; A case study of incorporeity of the soul

اثبات تجرد نفس يكي از مباحث كليدي در حوزه فلسفه اسلامي است. با توجه به آن كه دانشمندان مسلمان، عموماً احاديث پيشوايان ديني خود را به عنوان گزاره‏ هايي صادق پذيرفته ‏اند، «استشهادات نقلي» مورد توجه قرار مي‏ گيرد. اين مساله در آثار صدرالدين محمد شيرازي پر رنگ ‏تر مي‏ نمايد؛ وي به عنوان حكيمي متاله، سعي داشته «استدلالات عقلي» و «استشهادات نقلي» را در كنار هم مورد توجه قرار دهد. در اين مقاله با بررسي اعتباري و تحليل مضموني روايات مربوط به اثبات تجرد نفس مندرج در كتاب‏ النفس الاسفار الاربعه، به نوع و نحوه استفاده از روايات موجود در آن و نكات قوت و ضعف ‏شان پرداخته شده است. مي توان فهميد كه تعداد كمي از روايات داراي قوت سند و اعتبارند. تحليل مضموني حاكي از آن است كه تنها 25 درصد از اين روايات بر تجرد نفس دلالت آشكار دارند؛ در ديگر موارد، نقص دلالت، بي ‏توجهي به معاني لغوي و هم‏ خانواده ‏هاي حديثي و صدر و ذيل احاديث ديده مي‏ شود.

Proving the incorporeity of the soul is one of the key discussions in Islamic philosophy. Considering the fact that the Muslim scholars have generally recognized the traditions of their religious leaders as valid propositions (or reliable reports), the "transmitted citations" are taken into consideration. This issue is more distinct in the works of Sadr al-Oin Muhammad Shirazi (known as Mulla Sadra). As a theosophist he has attempted to pay attention to "intellectual reasoning" along with "transmitted citations". Having studied the reliability of the traditions pertaining to proving incorporeity of the soul - as mentioned in the "Kitab al-Nafs" of his "alAsji~ r al-Arba 'ah" (the four intellectual journeys)- and having analyzed the content of them, this article investigates the kind and method of application of the traditions therein, as well as the strong points and weak points contained in them. It can be understood that a small number of the traditions are endowed with strong isnads and are reliable. The content analysis represents that only 25 percent of these traditions indicate the incorporeity of the soul. In the rest cases such defects as partial denotation, negligence about the following are noticed: the literal (or lexicological) meaning, the traditions of the same family, and the initial part, as well as the ending part of the traditions.