خوانشي نو از مكتب فرماليسم در پرتو رويكرد شكل دهي جامعه شناسي (پژوهشي زيباشناسانه در حاشيه سوره كوثر)

A New Reading of Formalism in Light of Formation Approach in Sociology: An Aesthetic Study of Surah Al-Kawthar

ميان ساختارهاي زباني هر جامعه و همچنين الگوهاي شناختي، فكري و فرهنگي آن رابطه ‏اي تنگاتنگ برقرار است؛ به طوري كه مي‏ توان گفت در بسياري از فرهنگ‏ ها، زبان نقش اصلي را در شناخت مقوله‏ هاي فرهنگي برعهده دارد. در واقع در اين فرهنگ ها بدون شناخت زبان، راه به جايي نمي­ توان برد. اين نوع مطالعه در ساخت و بافت متن به منظور شناخت فرهنگ زباني و اجتماعي سابقه­ ي بسيار زيادي ندارد. مكتب صورت گرايي، رويكردي زبان شناسانه است كه بر خلاف ساير مكاتب نقدي در دريافت معناي متن به ديدگاه هاي تاريخي، سياسي، جامعه شناسي و روان شناسي توجه نمي­ كند؛ اما اين امر به معناي اين نيست كه زبان و متن هيچ رابطه ­اي با فرهنگ و جامعه­ يِ متن ندارد، بلكه به عبارتي ديگر، اين نوع از تحليل و بررسي معناي متن، جلوه اي ديگر از اهميت به فرهنگ و جامعه يِ متن است؛ زيرا رويكرد فرماليستي، هدف اصلي و والاي متن را سمت و سو دادن به جامعه و فرهنگِ آن مي ‏داند كه مي­ توان آن را همسو با رويكرد شكل دهي در تئوري­ هاي جامعه شناسي و علوم سياسي دانست. مقاله حاضر براساس اين رويكرد ( فرماليستي و شكل دهي) به تحليل و بررسي سوره كوثر مي ­پردازد و براساس واكاوي مقوله ­هاي زباني، سعي در ايجاد مركزيت معنايي سوره دارد؛ زيرا اين پژوهش، وجه غالب فرهنگ اسلامي را متن مي داند. در پايان مقاله نشان داده شده كه براساس رويكرد فرماليستي و شكل دهي، وجه مسلط و غالب سوره كوثر، آشنايي زدايي در سطح واژگاني و از حيث محتوايي امتداد نسل پيامبر(ص) است.

There is a close relationship between each society's language structures one the hand and its cognitive, intellectual and cultural patterns on the other so that it can be said in many cultures language plays the main role in recognizing cultural issues. In fact in such cultures without knowing language one fails to know cultures. This kind of research into the construction and texture of the text aiming at recognizing linguistic and social culture is somehow new. Formalism is a school of literary criticism that contrary to the other schools does not pay attention to historical, political, sociological, and psychological views in its attempt to understand the meaning of the text. However, this not means that the language and the text have no relation to the socioculture of the text but (in other words) this kind of review and criticism of the text is another manifestation of valuing the text's socioculture, because Formalism believes that the main and high purpose of the text is directing the society and its culture. This belief can be seen in line with the formation approach in the theories of sociology and political sciences. This present article, based on this approach (Formalistic and formation) reviews Surah Al-Kawthar and according to an analysis of linguistics categories attempts to create this Surah's semantic centrality, because this study sees text as the main aspect of the Islamic culture. At the end of the study it is shown that according to Formalistic and formation approach, the main aspect of Surah Al-Kawthar is the Prophet's continued generation.