بررسي تأثير عوامل درون‌ متني بر ناهمساني ترجمه‌هاي قرآن كريم

An Analysis of the Effect of Intratextual Factors on the Dissimilarity of the Holy Qur'an's Translations

در طول تاريخ، هيچ نوشته و كتابي مانند قرآن، در كانون توجه جوامع بشري نبوده و مورد ترجمه، شرح و تفسير واقع نشده است. نگاهي گذرا به ترجمه‌هاي قرآني گوياي آن است كه اختلاف و ناهمگوني بسياري در جاي جاي اين ترجمه‌ها ديده مي‌شود. مسلمانان در همه جاي دنيا، با قرآني واحد و متني يكسان سر و كار دارند؛ اما در ترجمه قرآن، با صدها متن و محتواي گوناگون روبرو هستند. بررسي عوامل و زمينه‌هاي ناهمساني ترجمه‌هاي قراني، ما را به دو دسته عوامل برون‌متني و درون متني رهنمون مي سازد. مراد از عوامل درون‌ متني، اموري هستند كه ناشي از ويژگي‌هاي ذاتي و درون‌ متني قرآن كريم بوده و موجب ناهمساني و گونه‌گوني ترجمه‌هاي قرآني شده‌اند. عواملي مانند وجود متشابهات، مجازهاي گوناگون همچون كاربرد جمله انشايي در معناي خبري و نام‌ بردن از شيء با نام گذشته‌اش و نيز انواع مجملات در قرآن همچون اشتراكات لفظي، احتمال ارجاع يك ضمير به مراجع متعدد، احتمال عطف يا استيناف در واو و... . از تاثير اينگونه عوامل در ناهمساني ترجمه هاي قرآني كه برخاسته از ويژگي هاي دروني قرآن كريم بوده، گريزي نيست. به خلاف عوامل بيروني كه تا حد بسياري قابل كنترل و تحديد بوده و در اين راستا مي‌توان ترجمه هاي قرآني را به يكديگر نزديك كرده و از تشتّت محتوايي آنها جلو گيري نمود. اين نوشتار ضمن جداسازي عوامل و زمينه‌هاي دروني و بروني اين امر، به علت گستردگي دامنه بحث، صرفا به بررسي عوامل درون متني ناهمساني ترجمه‌هاي قرآن كريم پرداخته است.

Throughput history no text or book like the Qur'an has ever received the attention of human societies nor has been translated, explained and interpreted. A glimpse of Qur'anic translations reveals extensive disparity among them. Muslims all over the world have the same Qur'an with the same text, but they see hundreds of Qur'anic translations with different contents. Analyzing the causes and grounds of difference in Qur'anic translations leads us to two major extratextual and intratextual factors. Intratextual factors mean those factors arising from essential and intratextual properties of the Holy Qur'an, which cause dissimilarity and diversity of Qur'anic translations. Factors like Mutashabihat, different metaphors such as the application of injunctive sentences meaning as predicative sentences, mentioning an object with its former name, and also different kinds of mujmalat in the Qur'an like homonyms, the possibility of referring a pronoun to multiple antecedents, the possibility of conjunction or Istinaf in "waw". The impacts of such factors on the dissimilarity of Qur'an translations arising from its internal properties are unavoidable. Extratextual factors, however, are largely controllable and limitable. In this regard, Qur'anic translations can be coalesced and prevent content disparity. In addition to classifying internal and external factors of this dissimilarity and their contexts, this paper merely discusses intratextual factors of dissimilarity of Qur'anic translations due to the discussion extent.