ارزيابي آسيب پذيري محلاّت شهر جيرفت در مقابلِ سيلاب و ارائۀ راهكارهاي حفاظتي

Evaluating the Vulnerability of the City of Jiroft Against Flood and Providing Protective Solutions

طبق آمار سازمان ملل، سيل و طوفان نسبت به ساير بلاياي طبيعي بيشترين خسارات را به سكونتگاه¬هاي انساني وارد آورده اند. كاهش خطرات سيلاب از مهمترين اهداف برنامه ريزي توسعۀ شهري است. شهر جيرفت در نقطۀ اتصال 3 رود هليل، شور و ملنتي واقع شده است و هر ساله از طغيان رودها آسيب مي بيند. هدف تحقيق حاضر، اولويت¬بندي محلاّت شهر جيرفت به¬منظور برنامه¬ريزي براي مديريت سيلاب است. نوع تحقيق، توصيفي- تحليلي و روش گردآوري داده¬ها، آمار سازماني و ميداني است. جامعۀ آماري، كارشناسان منابع طبيعي، برنامه¬ريزي شهري و ادارات مسئول مديريت بحران جيرفت هستند. حجم نمونه شامل 53 نفر كارشناسان مربوطه مي¬باشد. تحليل¬ داده¬ها با مدل-هاي WP و WASPAS انجام شد. نتايج نشان داد محلاّت شهر به¬ خاطر توسعۀ فيزيكي بدون برنامه در كنار بستر رودخانه ها آسيب پذير است. نتايج مدل WP كه داده هاي كمي آسيب هاي رخ داده در محلاّت مختلف شهر را تحليل نمود نشان داد بخش مجاور رود هليل، محلّۀ سرجاز و محلاّت مياني ملنتي بيشترين آسيب پذيري را در سه دهۀ اخير داشته اند. نتايج WASPAS نشان داد محلاّت مجاور هليل رود، محلاّت مياني شهر در حاشيۀ رود ملنتي و بخش هاي محل تلاقي رود ملنتي و شور بيشترين آسيب پذيري را از سيلاب داشته اند و ضروري است در اولويت برنامه ريزي قرار گيرند؛ در حالي كه قسمتي از شهر كه مجاور بخش مياني رود ملنتي واقع شده، محلّۀ سرجاز و حاشيۀ رود شور در رتبۀ 4 تا 6 آسيب پذيري قرار گرفتند. راهكار حفاظتي مطلوب براي كنترل تأثيرات منفي سيلاب در شهر جيرفت نيازمند تركيبي از اقدامات سازه اي، مطلوبيت كاربري زمين شهري و مديريت حوزۀ بالادست است.

According to UN reports, floods and storms have caused more damages to human settlements than any other natural disasters. Reducing the damages caused by flood became one of the major goals of urban development planning. Jiroft is located in the interconnection of three rivers named Halil, Shur, and Malanti, thus annually, flood causes considerable financial damages to this city. The aim of this study is to prioritize the districts of Jiroft to help managing flood. This research is descriptive-analytic and data were gathered using field and organizational statistics approach. The participants in this study included the natural sources experts, the city planners, and the offices related to crisis management in Jiroft. This sample involves 53 experts and agents. Data were analyzed using WASPAS and WP models. Results showed that the districts are vulnerable because they were developed physically and haphazardly near the rivers. WP model which analyzed quantitative data of the damages caused in districts resulted that the near parts of Halil river, Sarjaz district, and middle districts of Malenti had the most vulnerability in the last three decades. Although WASPAS model results indicated that districts near Halil river and middle districts of the city near Malenti and Shur rivers were the most vulnerable to floods, therefore it is necessary to be the most priority in planning. However, a part of the city that is located near middle sections of Malenti river, Sarjaz district, and districts near Shur river were ranked in 4th to 6th levels of vulnerability. Appropriate protection strategy for controlling the negative impacts of floods in Jiroft requires a combination of structural measures, urban land use and management of upstream utility.