تحليل روند تغييرات درازمدت پارامترهاي اقليمي و تبخير تعرق در ناحيه خزري

Trend analysis of meteorological parameters and reference evapotranspiration in the Caspian region

اين تحقيق با هدف مشاهده روند تغييرات پارامترهاي اقليمي و تبخيرتعرق مرجع(ET0) در ناحيه خزري شمال كشور صورت گرفت. با استفاده از داده هاي هواشناسي ايستگاه هاي هواشناسي همديدي گرگان، قائم شهر، بابلسر، رامسر و انزلي در يك دوره درازمدت (2008-1961) و به كمك نمايه خشكي دومارتن، پنج منطقه اقليمي در اين ناحيه شناسايي و با استفاده از فرمول فائو پنمن - مانتيث، مقدار ET0 براي هر يك از اقليم ها محاسبه شد. براساس شاخص دومارتن، از شرق به غرب، گرگان داراي اقليم مديترانه اي، قائم شهر داراي اقليم نيمه مرطوب، بابلسر داراي اقليم مرطوب، رامسر داراي اقليم خيلي مرطوب نوع (الف) و انزلي داراي اقليم خيلي مرطوب نوع (ب) تشخيص داده شدند. در بيشتر ايستگاه ها، دماي هوا در نيم قرن گذشته روند افزايشي معني داري نشان داده، به طوري كه طي بيست سال اخير، ميانگين دماي ناحيه رويشي خزري، 0/74 درجه سانتي گراد افزايش يافته است. سرعت باد در كليه ايستگاههاي مورد مطالعه روند افزايشي معني داري داشته و طي دو دهه اخير به طور متوسط در ناحيه خزري، 1/1 متر بر ثانيه افزايش نشان داده است. مقدار ET0نيز در طي اين دوره، به طور متوسط 0/4 ميلي متر در روز افزايش داشته و در نهايت شاخص خشكي دومارتن از 39/5 به 36/8 كاهش يافته است. تغيير پارامترهاي اقليمي و ET0به شدت بر فعاليت اكوسيستم هاي طبيعي و مصنوعي ناحيه رويشي خزري اثرگذار است و بنابراين، مديران در برنامه ريزي هاي توسعه اي آينده، بايد اين تغييرات را مدنظر قرار دهند.

This study aims at observing the long-term trends of meteorological parameters and ET0in Caspian region، North of Iran. The long-term trends of meteorological data (1961-2008) were obtained from five synoptic meteorological stations، i.e. Gorgan، Qaem Shahr، Babolsar، Ramsar، and Anzali located throughout the Caspian region. In order to observe the trends of meteorological parameters، the region was primarily classified into five climatic zones based on De Martonne climate classification index (IA). The FAO Penman–Monteith combination equation was applied to calculate the ET0. The Caspian region was categorized in five climatic classifications as Mediterranean (Gorgan)، semi-humid (Qaem­ Shahr)، humid (Babolsar)، very humid، type 1 (Ramsar)، and very humid، type 2 (Anzali). Our results indicated that trends of air temperature were significant within the past half-decade so that it was increased (0.74ºC) during the two past decades. As well، wind speed showed significant increasing trends in all stations and increased 1.1 m.s-1 as average. The ET0 has been raised 0.4 mm.d-1 in Caspian region since 1988 and IA decreased from 39.5 to 36.8 showing the region is getting warmer and drier. Changes in meteorological parameters and ET0 will definitely affect the function of natural and artificial ecosystems. It is essential for managers to think of expected changes while planning for future development in Caspian region.