تبيين برهم كنشي عناصر شناختي، هيجاني و ارادي در فرآيند تصميم گيري انسان در پرتو آموزه هاي اسلامي

An Explanation of Interaction of Cognitive, Emotional and Volitional Elements in Human Decision-Making Process in the Light of Islamic Teachings

تبيين رفتارهاي ارادي و ساز و كارها و قانونمندي حاكم بر نظام تصميم گيري آدمي در طول تاريخ دغدغه انديشمندان بوده است. فلاسفه زنجيره اي معروف براي شكل گيري اراده ترسيم مي كنند كه از «تصور»، شروع شده به «تصديق به فايده» مي رسد، از آن به شوق و آنگاه شوق اكيد عبور مي كند و در نهايت اراده شكل مي گيرد. در اين نوشتار تلاش شده است عناصر شناختي اين زنجيره بازنگري و تكميل شود. اين پژوهش با روش كتاب خانه اي انجام شده و از يافته هاي تجربي براي تكميل عناصر شناختي زنجيره مذكور استفاده شده است. در اين نوشتار تاكيدي ويژه بر نقش قوه خيال در شكل گيري «تصور» شده است و نيز جايگاه گزاره هاي پايه به منظور عبور از تصور به «تصديق به فايده» روشن شده است. يافته ديگر اين پژوهش، تاثير عناصر هيجاني و شخصيتي بر عناصر شناختي است. به بيان كامل تر، بر تاثير دوسويه عناصر شناختي و هيجاني تاكيد شده است. همچنين، به تاثير اراده در كنترل تصور و تصديق به فايده اشاره شده و در نهايت، و پس از آشكاركردن عناصر پنهان زنجيره مذكور، با نگاهي آسيب شناسانه، به آفات و موانع شناخت پرداخته شده است.

An explanation of voluntary behaviors، mechanisms and the rules governing the decision-making system of man has been a cause of concern for thinkers throughout history. Philosophers describe a famous chain for the formation of will، beginning from concept and arriving at acknowledgement of usefulness. Then، they pass from them to desire and then strict desire and finally، will is formed. This paper seeks to review and complete the cognitive elements of this chain. The method of information compilation in this study is library-based، and empirical findings have been used to complete the cognitive elements of the above-mentioned chain. In this paper، a special emphasis has been put on the role of imagination in forming ‘conception’، and in order to pass from concept to ‘acknowledgement of usefulness، the role of the basic propositions has been made clear. Other findings of this study include effect of personality and emotional elements on cognitive ones. Rather، mutual effects of cognitive and emotional elements are emphasized. Furthermore، effect of will on the control of concept and acknowledgement of usefulness has been referred to. Finally، having revealed the hidden elements of the chain، the paper has studied plagues and obstacles of knowledge in a pathological view.