بررسي شاخص ‏هاي بهره‏ وري آب كشاورزي در محصولات مهم زراعي، مطالعه موردي: دشت مشهد (يادداشت فني)

( Evaluation of Agricultural Water Productivity Indices in Major Field Crops in Mashhad Plain (Technical Note

در اين مقاله با بررسي بهره‏ وري آب كشاورزي محصولات مهم زراعي در دشت مشهد، راهكارهايي در جهت ساماندهي الگوي زراعي ارائه شده است. براي محاسبه بهره‏ وري آب كشاورزي از شاخص عملكرد به ازاي واحد حجم آب (CPD)، شاخص درآمد به ازاي واحد حجم آب (BPD) و شاخص بازده خالص به ازاي واحد حجم آب (NBPD) استفاده شده است. جهت تعيين اين شاخص ‏ها نياز به محاسبه هزينه و درآمد محصولات اصلي كشت شده بود كه اطلاعات لازم با استفاده از سالنامه آماري بخش كشاورزي استان خراسان رضوي در سال ۱۳۹۲ بدست آمد. نياز آبي خالص هر محصول با استفاده از نرم افزار NETWAT محاسبه شد و نياز ناخالص آبي در هكتار براي هر محصول بر اساس متوسط راندمان كاربرد آب در مزارع استان خراسان رضوي كه ۵۰/۲ درصد مي ‏باشد، محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه اولويت كشت محصولات تا رتبه سوم بر اساس شاخص CPD به ترتيب پياز، گوجه ‏فرنگي و چغندرقند و بر اساس شاخص هاي BPD و NBPD به ترتيب سيب زميني، پياز و گوجه ‏فرنگي مي‏ باشند. با توجه به نتايج اين تحقيق، كشت‏ هاي با مصرف آب بالا و بازده اقتصادي پائين مانند يونجه بايستي از الگوي كشت حذف شود. اين كار هم باعث كاهش مصرف و استحصال آب شده و هم متضمن منافع اقتصادي بالا براي كشاورزان و بهره ‏برداران كشاورزي مي ‏باشد.

In this research، by studying the water productivity of agricultural crops cultivated in the Razavi Khorasan Province، strategies have been proposed to improve the crop pattern. To calculate the agricultural water productivity the CPD، BPD، and NBPD indices are used. To determine these parameters it is necessary to calculate the expenditure and income from the cultured products. The required information was obtained through interviews with experts، farmers، and the Statistical Yearbook of the agricultural sector (Razavi Khorasan Province) in the year 2013. The net water requirement for each crop was calculated using the NETWAT software and the gross water requirement، or the volume of water consumption per hectare، for each crop was determined on the basis of the average water application efficiency in farms in the Razavi Khorasan Province، which is 50.2 percent. The results showed that the priority of the culture of crops based on the CPD index is onions، tomatoes، and sugar beets. Based on the BPD and NBPD indices the priority becomes potatoes، onions، and tomatoes. Based on the results of this study، it is suggested that the crops with high water consumption and lower economic efficiency، such as alfalfa، should be removed from the cropping pattern. This will both reduce consumption and water extraction as well as guaranteeing high economic profits for the farmers.