ارزيابي سياستي اثر توافقات ترجيحي بر سهم بازار ايران در كشورهاي طرف توافق

Evaluating the Impact of Preferential Trade Agreements on Iran’s Market Share

توافقات ترجيحي، به عنوان نخستين مرحله از پيمان‌هاي تجاري، شامل تبادل فهرست كالايي جهت اخذ تخفيف تعرفه اي متقابل است. بنابراين هر يك از طرفين تلاش مي كند با پيشنهاد فهرستي بهينه از كالاهاي صادراتي خود سهم بازاري بيشتري در كشور مقابل كسب كند و تراز تجاري خود را بهبود بخشد. در مطالعه حاضر اثر توافقات ترجيحي ايران و پنج شريك تجاري (بوسني، كوبا، قرقيزستان، پاكستان و تونس) بر سهم بازار ايران در اين كشورها بررسي مي‌شود. داده‌هاي مورد استفاده از پايگاه WITS اخذ شده و روش تفاضل سه گانه براي اندازه گيري اثر توافق به كار گرفته شده است. نتايج نشان مي‌دهد دو پيمان كوبا و بوسني هيچ اثر معناداري بر سهم بازار ايران در اين دو كشور نداشته‌اند. پيمان با تونس و قرقيزستان اثر منفي داشته‌اند. تنها پيمان با اثر مثبت، توافق ايران و پاكستان است كه در سال هاي پيش از 1390 (معادل با آغاز تحريم ايران و نيز اوج گيري مبادله هاي پاكستان تحت سفتا) اين اثر تشديد شده است. توافقات با كوبا و بوسني بدون اثر ارزيابي مي شوند كه دليل عمده آن را بايد در عدم شراكت طبيعي دانست. اگر پذيرفته شود پيمان هاي ترجيحي بر موقعيت كالاهاي ايراني بي اثر و يا كم اثر بوده اند، پرسش ايجاست در شرايطي كه همچنان تلاش هاي ايران براي پيوستن به WTO بي نتيجه مانده است، آيا راهكار جايگزيني براي حضور سياست گذاران ايراني در مجامع تجارت جهاني وجود دارد تا از يك سو به تسهيل صادرات و از سوي ديگر به تقويت يادگيري پيچيدگي هاي مذاكرات براي تيم مذاكره كننده كشور منجر شود؟

Preferential trade agreements are a limited contract in which reciprocal tariff cuts are offered. Each party selects among its own exporting goods seeking for market share maximization and improving terms of trade. This study investigates the impact of Iran’s PTAs (with Bosnia, Cuba, Kyrgyzstan, Pakistan, Tunisia). Results show that two PTAs with Cuba and Bosnia has had no impact on Iran’s market share, mainly due to the fact that these are not natural trade partners. The agreement with Kyrgyzstan and Tunisia has had a negative effect. The Pakistan-Iran PTA is the only one which causes more market share; the impact has been pronounced in 2011, when UN imposed sanctions on Iran. Results are robust to controlling aggregate shocks. Overall, based on the results of this study, Iran’s PTAs are of very limited impact. Future studies could address replacement trade policies, which effectively liberalize the export market while adding to the knowledge accumulation of Iranian trade negotiators.