تأثير خيال در مكاشفات صوري از ديدگاه صدرالمتألهين

The Effect of Imagination in Formal Unveiling in Sadr al-Mota`llihin`s View

نقش قوه متخيله ـ كه فلاسفه ازآن به خيال تعبير مي‌‌كنند ـ همواره در مباحث هستي‌شناسي و معرفت‌شناسي عرفان مورد توجه اهل نظر در علوم فلسفي و شهودي بوده ‌است. در اين ميان، خيال نقش اساسي را در تحقق و تبيين بخش عظيمي از مكاشفات پيش روي عارف ايفا مي‌كند. ملاصدرا در تبيين و چگونگي مسئلۀ فوق، خيال را به دو نوع متصل و منفصل تقسيم مي‌كند. از نگاه وي، خيال متصل يكي از قواي باطني انسان و نگهدارندۀ صور خيالي است و خيال منفصل عالمي مستقل است كه حد فاصل ميان عالم عقل و عالم حس قرار گرفته است. نفس عارف با سلوك باطني خود با وساطت خيال متصل با خيال منفصل ارتباط برقرار كرده، صور مثالي را كه به خيال متصل تنزل نموده است در خواب و بيداري مكاشفه مي‌كند. ثمرۀ اين مكاشفه اتحاد نفس با مشهود خود و علم حضوري به آن است. ملاصدرا كرامات اوليا را نيز براساس خلاقيت خيال و مسئلۀ وحي را براساس قدرت خيال تبيين مي‌كند و آن را تركيبي از انواع مكاشفات (صوري ومعنوي) مي‌داند.

The part of imagination has always been considered as a concern for philosophers and mystics in ontology and epistemology. Imagination plays an essential part in happening and explanation of mystics` unveiling. When explaining the part of this faculty, Mulla Sadra has put imagination into two connected and separate types. For him, the former is known as an inner faculty keeping imaginary forms and the latter as an independent world extended between the two worlds of sensation and intellection. As is explained in the paper, mystic`s soul performing an inner movement by the help of connected imagination is put in connection to separate imagination and, in this way, perceives imaginary forms revealed in connected imagination during sleeping and waking both. This unveiling leads to the unity of mystic`s soul with its intuitive finding and knowledge by presence. The philosopher has explained strange actions of awlia` and prophet`s revelation on the basis of soul`s creativity and power and known it as a combination of formal and spiritual unveilings.