ابن‌خلدون و نقد سنت‌هاي روايتي در تاريخ‌نگاري متقدم نمونه بحث : روايت‌شناسي سقوط برمكيان در تاريخ‌نگاري مورخان تا پايان قرن چهارم

Ibn Khaldun and the Critique of the Narrative Traditions in Early Historiography Case study: The Narrative on the Fall of Barmakids in Historiography by the End of the Fourth Century

نقد ابن‌خلدون به روش، بينش و نگرش در تاريخ‌نگري و تاريخ‌نگاري مورخان مسلمان، براي هميشه معيارها را در اين حوزه از معارف دگرگون ساخت؛ كاري كه از دريچة نگاه امروزين مي‌توان آن را رويكردي معرفت‌شناسانه و نوين به علم تاريخ دانست. اين پژوهش كوشيده است با ذكر يك نمونة مثالي- تاريخي، نقد ابن‌خلدون به رويكرد اين مورخان را به عرصه امتحان و سنجش بياورد. نمونه مدنظر سقوط برامكه در زمان هارون است كه چگونگي بازتاب آن در تاريخ‌نگاري‌هاي چهار قرن نخستين محل پرسش است. ابتدا نقد ابن‌خلدون به روش و بينش مورخان متقدم ذكر مي‌شود و سپس با ذكر نمونه تاريخي، صحت اين فرضيه به آزمون گذاشته شود. نشريه تاريخ اسلام در آينه پژوهش: شك نيست كه ابن‌خلدون شخصيت بزرگي بوده و نخستين بار باب تحليل عقلي در تاريخ را باز كرد و معيارهايي براي آن معرفي كرد. اما بايد توجه داشت كه نقدهايي بر ابن‌خلدون و برخي انديشه‌هاي او وارد است ( تاريخ در آينه پژوهش، پيش‌شماره 3، پاييز 1382، تأملي در آثار و انديشه‌هاي ابن‌خلدون ). لذا نبايد او را ـ مثل هر بزرگ ديگر ـ مطلق انگاشت، و درباره او غلوّ كرد. ضمناً ابن‌خلدون روش‌ها و معيارهاي تحليل در تاريخ را كه در «مقدمه» مطرح كرده در تاريخ خود «العبر» به كار نبسته يا نتوانسته است! آنچه در اين مقاله آمده، ديدگاه نويسندگان محترم مقاله است.

Ibn Khaldun's critique of the method, approach, and perspective about the historiography of Muslim historians transformed the criteria in this area of religious ​​education forever. What can be seen from the perspective of the present era is a new epistemological approach to the science of history. Mentioning a historical example, this research has tried to study and evaluate Ibn Khaldun's critique of these historians’ approach. The case study concerns the fall of Barmakids at the time of Haroon. The research question is about the reflection of their fall on historiography in the first four centuries. At first, Ibn Khaldun's critique is mentioned using the method and approach of the early historians, and then, by mentioning the historical case, the validity of this hypothesis is tested. There is no doubt that Ibn Khaldun was a great figure, who for the first time throughout history he initiated rational analysis and its criteria. However, it should be taken into account that some of his thoughts have been criticized. (History in the mirror of research, vol. 3, fall 1382, A Review of Ibn Khaldun's Works and Thoughts) therefore, his works should not be considered perfect and overstated. Moreover, the methods and criteria for historical analysis which are proposed by Ibn Khaldun in the "introduction", are not used or could not be used in his history book "Al-Ebar". This paper reflects the views of its authors.