واكاوي اثرات خوشه هاي صنعتي بر توسعه منطقه اي مورد پژوهي: خوشه هاي صنعتي سنگ منطقه كلانشهر اصفهان

The impact of the industrial Clusters on Regional Development Case Study: Stone Industrial Clusters of Isfahan Metropolitan Region

علي رغم شكل گيري بزرگ ترين منطقه توليد و فرآوري سنگ كشور در منطقه كلانشهري اصفهان در دهه هاي اخير (شامل چهار خوشه محمودآباد، نجف آباد، دولت آباد و خميني شهر) و وجود بحث هاي شفاهي و غيرمستند گسترده درباره تاثيرات منطقه اي آنها، كمتر بررسي دقيقي درباره اين خوشه ها به ويژه در ارتباط با نقش آنها در توسعه منطقه اي اصفهان صورت پذيرفته است. با عنايت به اين خلاء مطالعاتي در اين مقاله هدف آن است تا ميزان شدت اثرات خوشه هاي صنعتي سنگ منطقه كلانشهري اصفهان بر توسعه منطقه اي و ميزان مطلوبيت آن مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. در اين راستا از پارادايم روش شناسي مختلط در اين مقاله بهره گرفته شده است؛ ضمن اينكه براي جمع آوري داده ها از روش كتابخانه اي و ميداني (از نوع پرسشنامه اي) استفاده گرديده و براي اين منظور با توجه به ويژگي هاي جامعه هدف، روش نمونه گيري چند مرحله اي (مرحله نخست روش نمونه گيري تصادفي طبقه بندي شده براي تعيين حجم نمونه و روش نمونه گيري سيستماتيك براي مشخص نمودن واحدهاي مورد نمونه گيري) انتخاب و بر اين مبنا به 223 عدد از بنگاه هاي خوشه هاي صنعتي منتخب از بين 1115 بنگاه موجود در آن، مراجعه شده است. در ادامه نيز از فن تحليل عاملي تاييدي مرتبه دوم (به عنوان يكي از فنون مدل سازي معادلات ساختاري) براي فهم ميزان شدت تاثيرگذاري و از تكنيك تبديل مقياس خطي براي درك ميزان مطلوبيت تاثيرگذاري خوشه هاي صنعتي در توسعه منطقه اي بهره گرفته شده است. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه علي رغم وجود پتانسيل تاثيرگذاري خوشه هاي صنعتي منتخب بر توسعه منطقه كلانشهري اصفهان، اين خوشه ها در زمينه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و كالبدي هنوز داراي تاثيرگذاري بسيار مطلوب نبوده و اين تاثيرگذاري در حد متوسط مانده است كه اين قضيه به همراه اين مورد كه برخلاف تصور خوشه هاي مذكور بيشتر در توسعه اجتماعي منطقه تاثيرگذار بوده تا در توسعه اقتصادي و نيز اينكه خوشه ها بيش تر بر مبناي ارتباطات دروني خود بنگاه ها، جلوگيري از مهاجرت مديران و سرمايه هاي فيزيكي به توسعه منطقه اي كمك نموده است. بر مبناي ارتباطات بروني بنگاه ها، جلوگيري از مهاجرت كاركنان و سرمايه انساني، نهايتاً مي تواند منجر به اين نتيجه شود كه خوشه هاي صنعتي سنگ منطقه كلانشهري اصفهان هنوز در مرحله جنيني توسعه مي باشد و از ويژگي هاي خوشه هاي صنعتي به صورت نظري و آرماني كه تاثيرگذاري مطلوب و با شدت زيادي را براي منطقه دربرگيرنده خود ايجاد مي نمايد، فاصله دارند.

Despite the formation of the largest production and processing of stone in the Isfahan metropolitan region in recent decades (including: Mahmmoudabad، Najafabad، Dolatabad، and Khomeinishahr industrial clusters)، less detailed studies have been done about clustering، especially in relation to their role in the regional development of industrial areas. This study attempts to cover this gap by cluster analysis of the stone industrial of Isfahan metropolitan region impact on regional development in term of its intensity and desirability. A Mixed research paradigm (involving the mixed case study in quantitative and qualitative research methods) has been used. In this way، at first، the literature about “industrial clusters” and “the role of industrial clusters on the regional development” were reviewed to determin indexes. The second stage، the questionnaire was provided based on selected measures and multi stage sampling method (stratified random sampling for determiantion of sampling population and systematic sampling methods for sampling frame). Then، 223 persons who work in the selected industrial were selected among 1115 workers base on the clustering sample in order to complete the questionnaire and collect data. The third stage، the obtained data were entered into the SPSS software in which confirmatory factor analysis and linear scaling transformation technique were used for measuring selected clusters in term of its intensity and desirability، respectively. The results show that despite the potential influence of Mahmmoudabad، Najafabad، Dolatabad، and Khomeinishahr stone industrial clusters on the Isfahan metropolitan development in term of its intensity، the selected industrial clusters have not still a very desirable economic، social and physical impacts. Also، clusters have more impact on social regional development، internal relation of firm improvement، preventing management migration and increasing physical capital in comparison with to economic regional development، external relation of firm improvement، preventing staff migration and increasing human capital. Thus، stone industrial clusters in the Isfahan metropolitan region are stil in the embryonic stage of development and they are far from the theoretical industrial clusters which have high-intensity and desirable impact for their regions.