ارزيابي آسيب پذيري محيطي شهرستان طالقان با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي

Assessment of environmental vulnerability in Taleqan County using analytic hierarchy process

مقدمه: كاهش خسارت هاي جبران ناپذير بحران هاي طبيعي در ايران به فهم صحيح علل و راه حل هاي كاهش آنها نياز دارد. در اين ارتباط، شناسايي شدت آسيب پذيري از جنبه هاي مختلف از جمله محيطي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و رواني و ميزان آمادگي جامعه در برابر آنها، عوامل تعيين كننده اصلي بحران عنوان مي شود. در اين خصوص، مقاله حاضر به ارزيابي آسيب پذيري محيطي شهرستان طالقان پرداخته است. روش: روش تحقيق در اين مطالعه تركيبي است. به طوري كه ابتدا از روش دلفي و سپس از روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) استفاده گرديد. در مرحله اول، جامعه آماري شامل تمامي كارشناسان و خبرگان در زمينه موضوع مورد مطالعه بود كه۳۰ نفر با روش نمونه گيري غيراحتمالي از نوع هدفمند انتخاب شدند. منطقه مورد مطالعه شهرستان طالقان در استان البرز بوده است. در روش AHP ابتدا روايي و پايايي ابزار اندازه گيري از طريق تحليل عاملي اكتشافي بررسي شد. از آنجايي كه مقدار شاخص KMO برابر 0.879 بوده است. تعداد نمونه براي تحليل كافي بود كه اين كفايت نمونه گيري را مي رساند. همچنين سطح معني داري آزمون بارتلت كوچكتر از 5 درصد و ضريب آلفاي كرونباخ 0.856 مي باشد. نتايج نيز با استفاده از نرم افزار Expert Choice تحليل شد. يافته ها: نتايج نشان مي دهد كه بخش هاي مركزي، جنوبي و غربي در محدوده آسيب پذيري بالا قرار مي گيرند و بخش هاي شمالي و تا حدودي شرقي در محدوده آسيب پذيري پايين قرار مي گيرند. همچنين امتداد رودخانه طالقان و سرشاخه هاي آن نيز در محدوده آسيب پذيري بالا جاي گرفته اند. نتيجه گيري: تعيين و تحليل آسيب پذيري محيطي به تنهايي نمي تواند متضمن حفاظت و بهبود كيفيت محيط زيست شود، بلكه بايد به طور ملموس نتيجه اين مطالعات در اختيار برنامه ريزان توسعه قرارگيرد تا اجراي پروژه هاي عمراني را در آن منطقه قرار گيرد كه ميزان آسيب پذيري پايين دارد.

Background: Reducing the irreparable damages of natural crises in Iran requires proper understanding of the causes and crisis reduction solutions. In this regard، identifying the severity of vulnerability in different aspects are the major determinants of the crisis including environmental، social، economic، cultural and psychological and preparedness level of the society against them. Therefore، the present paper aims to assess the environmental vulnerability of Taleqan County. Method: In this study combined methods was used. First، Delphi method and then analysis hierarchical process (AHP) method were used. In the first stage، all experts and certified people (30) in the subject matter were selected and studied by using purposeful sampling method in Taleqan County city in Alborz province. In the AHP method، validity and reliability were investigated using exploratory factor analysis. Since the KMO index was 0.879، the sample number was sufficient for analyzing this sampling adequacy. Also، the significance level of Bartlett test was less than 5% and the Cronbach’s Alpha coefficient was 0.856. The results were also analyzed by using Expert Choice software. Findings: The results show that the central، southern and western parts are located in high vulnerability zone and the northern and somewhat eastern parts are in the low vulnerability zone. Also، Taleqan County River and its slopes is a high-vulnerable zone. Conclusion: Identification and analysis of environmental vulnerability alone cannot entail the preservation and improvement of the quality of the environment، but should be specifically targeted to the development planners in order to carry out development projects in the area with a low level of vulnerability.