ريشه شناسي ستيز ميان پيل و گوسپند در مَثَلي از گلستان

The Origin of the Battle Between Elephant and Sheep in a Parable in Golestan

دستان ها (مَثَل ها) چونان بخشي از فرهنگ و ساختار انديشگاني مردمان كهن، بازگويه پندارها، دريافت ها و باورهاي بسياري است كه در گذر روزگار پديد آمده است؛ از اين رو، بازكاوي و گزارش مَثَل ها مي تواند كم يا زياد ما را تا سرچشمه-هاي انديشگاني نياكان رهنمون شود. گاه نيز اسطوره كه با ناخودآگاه گروهي پيوندي رازناك دارد، در پيكره مَثل ها سربرمي آورد يا به سخن ديگر، گاه مَثَل ها، ناخودآگاهِ گروهي و به ويژه انديشه هاي اساطيري را آينگي مي كنند. يكي از اين مثَل ها كه به گمان نگارنده، بازگويه باوري بسيار كهن در فرهنگ ايراني است، مَثَل «الشاهُ نظيفهٌ و الفيلُ جيفهٌ» (گوسپند پاك است و پيل مُردار) است كه در حكايت سوم از باب نخست گلستان سعدي آمده است. در اين پژوهش بن مايه اساطيري آن بازكاويده و نشان داده مي شود كه چگونه پيل چونان جانوري اهريمني در برابر گوسپند، يكي از نيروهاي اورمزدي، كاركرد مي يابد و از كجا ستيز ميان پيل و گوسپند، چونان انديشه اي بنيادين در فرهنگ ايراني، در پيكره يك مَثَل نمودار ميگردد.

Parables (proverbs) as a part of culture and experience of old-time people represent lots of thoughts, perceptions and beliefs that have endured the course of times. Therefore, researching the parables can lead us to the origins of our ancestors’ thoughts. Sometimes, myths which are related to group unconsciousness in a mysterious way are used in parables, or in another word, sometimes parables mirror group unconsciousness, especially mythical thoughts. One of these parables which the writer believes represents a very old belief in Iranian culture is “Sheep is clean and the elephant is carrion” in the first chapter of Golestan of Sa’adi. The mythical origin of this parable is studied in this research, and it is shown that how the elephant as an Ahrimanic creature confronts the sheep as an Ahurai force, and how the fight between an elephant and a sheep can represent a fundamental belief in Iranian culture in the form of a parable. .