ارزيابي مقاومت چند رقم تجاري و لاين اميدبخش گندم ديم نسبت به آفت شته سبز گندم ((Sitobion avenae (F.) در شرايط سردسيري

Evaluation of relative resistance to English grain aphid(Sitobion avenae (F.)) in dryland wheat commercial varieties and developted lines in cold conditions

مقاومت نسبي ۱۰ رقم تجارتي و لاين پيشرفته مهم گندم نان ديم در مناطق سردسيري نسبت به شته سبز گندم مورد بررسي قرار گرفت. اين مطالعه به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با ۱۰ تيمار و ۲۰ تكرار در مزارع آزمايشي ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مرانه به اجرا در آمد. صفات مورد اندازه گيري، ميزان بقاي پوره ها، طول دوره نشو و نماي پورگي، قدرت باروري و نرخ افزايش ذاتي جمعيت شته سبز گندم طي ۱۵ روز اول دوره توليد مثلي آن در سه مرحله رشدي گندم، پنجه زني و ساقه رفتن و سنبله ده بودند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده ها براساس آزمايش فاكتوريل (۱۰۷۳) با دو فاكتور رقم يا لاين گندم نان در ۱۰ سطح و مرحله رشدي در سه سطح نشان داد كه بين ژنوتيپ ها يا لاين هاي مورد بررسي، سه مرحله رشدي و اثرات متقابل آنها اختلاف معني داري در سطح احتمال يك درصد وجود داشت. مقايسه ميانگين داده ها براساس آزمون چند دامنه اي دانكن (۰/۰۱>P) حاكي از آن است كه رقم آذر ۲ با طولاني ترين دوره نشو و نماي پورگي (۸/۶۴ روز)، كمترين ميانگين تعداد نتاج شته هاي پرورش يافته (۴۳/۵۹۴ پوره) و پايين ترين نرخ افزايش ذاتي جمعيت در گروه اول و رقم رصد با كوتاه ترين طول دوره (۶/۵۸۱)، بيشترين تعداد نتاج (۷۳/۹۲۲ پوره) و بالاترين نرخ افزايش ذاتي جمعيت در گروه آخر قرار داشتند. بالاترين ميانگين نرخ افزايش ذاتي جمعيت شته (شاخص rm) طي دوره زماني ۱۵ روزه روي رقم رصد (339/0 =rm) و كمترين ميانگين آن، روي رقم آذر ۲( 236/0 =rm) به دست آمد. بنابراين مي توان اظهار داشت رقم رصد كه نسبت به بقيه ژنوتيپ ها مطلوبيت بيشتري داشته، رقم حساس، رقم آذر ۲ مقاوم، سرداري ۳۹(314/0 =rm) نسبتا حساس و لاين Doghu88/Ghafghaz (255/0 = rm) نسبتا مقاوم به شته سبز گندم بوده اند. مقايسه ميانگين اثرات متقابل ژنوتيپ ها و لاين ها در مراحل رشدي مختلف مؤيد اين بود كه ترجيحات غذايي شته سبز گندم روي ارقام يا لاين هاي مورد بررسي و در مراحل مختلف فنولوژيكي آنها متفاوت مي باشد.

Investigation was made on relative resistance of 10 bread wheat cultivars to English grain aphid (Sitobion avenae (F.)). The study was conducted in a completely randomized blockes design with 10 treatments each with 20 replicates for bread wheats. The survival rate of the nymphs, their developmental time, adult fecondity and the relevant rate of natural population increase (rm value) within the first 15 days of reproductive period, at three tillering, stem elongation and heading growth stages of the plants was calculated. ANOVA of the results based on factorial experiment (10×3) with two factors, variety and growth stages, indicated highly significant differences (P<0.01) between the varieties, growth stages and their interactions. Comparison of means using Duncan’s multiple range test (P<0.01) showed the Azar2 variety causing the longest nymphal maturation time, the lowest mean number of offsprings produced during the 10 days of reproductive period, the rm value (0.236) and mean developmental time, was ranked in the first group whilst the Rasad resulting in were included in group 10 (rm=0.339). Thus, it can be declaired that Rasad is the most suitable plant for this pest and regarded as the susceptible cultivar to English grain aphid and Azar2 is resistant to the aphid in comparison to the other varieties. Sardari39 is found to be partially susceptible and Doghu88/Ghafghaz, partially resistant lines. Comparison of means of interaction effects of cultivars and their growth stages also showed that food preferences of the English grain aphid varied on the different varieties and at the different growth stages.