پديد آورندگان :
مظاهری محمد علی نويسنده گروه روانشناسی، دانشكده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. Mazaheri Mohammad Ali , نجاتی وحید نويسنده گروه روانشناسی، دانشكده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. Nejati Vahid , شمسیان بی بی شهین نويسنده گروه علوم سلولی كاربردی، دانشكده فناوری‌های نوین پزشكی، دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید بهشتی، تهران، ایران. Shamsian Bibi Shahin
كليدواژه :
leukemia , كاركردهاي اجرايي , توانبخشي شناختي , executive functions , اميد , Cognitive rehabilitation , Hope , سرطان خون
چكيده فارسي :
هدف یكی از پدیده‌های مشاهده‌شده در نجات‌یافتگان از سرطان‌های دوران كودكی همچون سرطان خون، وجود عوارض جانبی و دیررس ناشی از شیمی‌درمانی بر كاركردهای اجرایی شناختی است. این مشكلات موجب شكایت‌های متعددی از قبیل كندی انجام فعالیت‌ها، نقص در انجام هم‌زمان تكالیف و بی‌برنامه‌بودن افراد نجات‌یافته از سرطان خون شده است و مزیت افزایش بقا را به خطر می‌اندازد. لذا این كارآزمایی بالینی با هدف بررسی تأثیر استفاده از سلسله تمرینات توان‌بخشی شناختی كاركردهای اجرایی بر میزان امیدواری نوجوانان نجات‌یافته از سرطان خون انجام گرفت.
روش بررسی پژوهش حاضر از نوع مطالعات شبه‌آزمایشی با پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی نوجوانان 12 تا 18 ساله نجات‌یافته از سرطان خون شهر تهران بود. روش نمونه‌گیری از نوع نمونه‌گیری مبتنی بر هدف بود كه براساس پرونده پزشكی و پس از لحاظ‌كردن معیارهای ورود و خروج 30 نفر از مراجعه‌كنندگان به بخش بیماری‌های خونی مركز فوق تخصصی كودكان مفید در سال 1394 انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه مداخله (15نفر) و لیست انتظار (15 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی‌های گروه مداخله با برنامه توان‌بخشی شناختی حافظه و توجه (آرام) در دوازده جلسه 45 دقیقه‌ای تحت توان‌بخشی شناختی كاركردهای اجرایی قرار گرفتند. داده‌های پژوهش با آزمون هوش وكسلر، مقیاس سنجش رفتار اخنباخ و آزمون امید به زندگی میلر در سه مقطع پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری گردآوری شد و با استفاده از روش‌های آماری توصیفی (میانگین و انحراف‌معیار) و استنباطی (تحلیل كواریانس چندمتغیره) تحلیل شد.
یافته‌ها میانگین طول دوره درمان در گروه مداخله 23/27 و در گروه لیست انتظار 27/00 و میانگین زمان اتمام دوره درمان در گروه مداخله 25/60 و در گروه لیست انتظار 30/67 به دست آمد. به منظور مقایسه میانگین متغیرهای هوش و سن در دو گروه مداخله و لیست انتظار از آزمون تی مستقل استفاده شد. مقدار احتمال در هر دو متغیر سن و هوش بیشتر از 0/05 به دست آمد، پس اختلاف نمره‌های امید به زندگی آزمودنی‌ها از اختلاف سن و هوش ناشی نمی‌شود. در نتایج حاصل از پرسش‌نامه امیدواری میلر یافته‌ها نشان داد توان‌بخشی شناختی كاركردهای اجرایی بر میزان امیدواری نوجوانان نجات‌یافته از سرطان خون اثر مثبت معناداری داشته (0/05>P) و در پیگیری یك‌ماهه پس از مداخله نیز پایدار مانده است (0/05>P).
نتیجه‌گیری نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد توان‌بخشی شناختی كاركردهای اجرایی در ارتقای امید به زندگی نوجوانان نجات‌یافته از سرطان خون با سابقه شیمی‌درمانی تأثیر قابل توجهی دارد و ارتقای سطح امیدواری افراد گروه مداخله نسبت به گروه لیست انتظار را نشان می‌دهد. امروزه یكی از اهداف اصلی درمان بیماری‌های مزمنی چون سرطان، افزایش كیفیت و سلامت روان افراد نجات‌یافته است، لذا استفاده از برنامه‌های ارزان و در دسترسی همچون توان‌بخشی شناختی به عنوان یكی از مداخلات امیدبخش بسیار مفید خواهد بود. به همین منظور متخصصان حوزه بهداشت و سلامت می‌توانند با الهام از یافته‌های این پژوهش برای كاستن عوارض جانبی ناشی از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی اقدام كنند و علاوه بر بهبود مشكلات شناختی افراد مبتلا، به ارتقای امیدواری این گروه از بیماران نیز كمك كنند. پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های آتی با درنظرگرفتن نتایج حاصل از این پژوهش و استفاده از مداخلات توان‌بخشی شناختی به منظور اثرگذاری بر راهبردهای مقابله‌ای، برای افزایش كیفیت زندگی و سلامت روان بیماران مبتلا و درمان‌یافته از سرطان اقدامات لازم را انجام دهند، همچنین ارائه خدمات توان‌بخشی شناختی به عنوان یكی از طرح‌های خدماتی پیگیری پس از درمان به منظور كاهش عوارض ناشی از درمان برای بیماران مبتلا و درمان‌یافته از سرطان با سابقه شیمی‌درمانی در روند درمانی این گروه قرار گیرد.
چكيده لاتين :
Objective One of the phenomena that have been observed among survivors of childhood cancers like leukemia is the late side effects of the applied treatments, such as chemotherapy, on executive cognitive functions. These problems lead to various complaints such as experiencing dullness while performing activities, encountering difficulties in conducting various tasks simultaneously, and having no interest in laying out plans. These issues will endanger and negate the advantage of any increase in survival rate. Therefore, the aim of this clinical trial is to evaluate the efficiency of using a series of cognitive rehabilitation exercises in improving executive functions on the level of hope in adolescents who survived leukemia.
Methods & Materials This research is a quasi-experimental study with pretest, posttest, and follow-up stages. The study population consisted of all the adolescents between the ages of 12 to 18 years, who survived leukemia, in Tehran city. Purposive sampling method was used. Based on the medical records and inclusion and exclusion criteria, 30 patients, who had been referred to the section of blood diseases at the Mofid hospital in the year 2013, were selected and accidentally classified into intervention (15) and wait list (15) groups. The participants of the intervention group received treatment offered as part of the cognitive rehabilitation program over a period of 12 sessions. The research data was collected using the Wechsler Intelligence Scale, Achenbach Behavior Scale, and the Miller Hope Test. These data were analyzed with the help of descriptive statistics (mean and standard deviation) and inferential statistics (multivariate analysis of covariance).
Results The mean treatment duration was found to be 23.27 months in the intervention group and 27.00 months in the waiting list group. The mean treatment completion time of the intervention group is obtained as 25.60, and in the waiting list group as 30.67. The findings of the Miller hope questionnaire revealed that executive functions witnessed a significant positive effect due to cognitive rehabilitation, in adolescents who survived leukemia (P<0.05). This effect remained stable, as shown in a follow-up of one month after the intervention (P<0.05).
Conclusion The results of this study have shown that the effect of cognitive rehabilitation on executive functions reaps significant dividends with regard to the promotion of hope in adolescents who survived leukemia and have been under the chemotherapy. The promotion of hope in participants belonging to the intervention group was more than in the participants of the wait list group. Given the fact that, today, one of the main goals of treatment of chronic diseases such as cancer is to enhance the quality of mental health of the surviving patients, the use of inexpensive and accessible programs like cognitive rehabilitation would be very effective. Consequently, healthcare professionals could attempt to reduce the side effects caused by chemotherapy and radiation, in addition to improving the cognitive issues of affected individuals, by placing emphasis on hope among the concerned patients. Therefore, it is recommended to conduct further research by considering the results of this work in order to develop effective cognitive rehabilitation interventions, thereby, enhancing the coping strategies, quality of life, and mental health of patients who are afflicted with cancer and those who survived cancer. Cognitive rehabilitation services should also be considered for post-treatment follow-up projects.
