شيوه هاي واكنش و مخالفت علماي شيعه با فعاليت هيات تبشيري پرس بي تريان در مشهد طي سال هاي 1301-1309شمسي

The Ways Shī‘a Scholars Reacted to and Opposed the Activities of Presbyterian Missions in Mashhad during 1301-1309 sh.

هیات های تبشیری آمریكایی از دوره قاجار فعالیت گسترده ای در سراسر ایران آغاز كردند و عمدتا در قالب تاسیس مدرسه و موسسات درمانی به تبلیغ می پرداختند. آن ها به این منظور در ارومیه، همدان و تهران مدارس و بیمارستان هایی ساختند. مشهد نیز از جمله شهرهایی بود كه در طی جنگ جهانی اول بیشتر مورد توجه هیات های تبشیری قرار گرفت. هیات تبشیری پرس بی تریان آمریكایی پس از تثبیت موقعیتش در مشهد، درصدد اجرای برنامه های خود برآمد و شروع به ساخت تاسیسات زیربنایی نظیر مدرسه، بیمارستان و كلیسا كرد. علمای مشهد نسبت به این اقدام واكنش جدی نشان دادند و تلاش كردند مانع از فعالیت های آن ها شوند. این هیات در سبزوار نیز دست به فعالیت تبلیغی زدند كه با مخالفت مردم و علما مواجه شد و در مشهد نیز آیت الله نوغانی شیوه مناظره و ردیه نویسی را برای مقابله با كشیش¬های آمریكایی برگزید. مقاله حاضر ضمن بررسی واكنش های علمای شیعه طی سال های 1301 تا 1309ش در برابر فعالیت هیات تبشیری پرس بی¬تریان در مشهد و سبزوار، اقدامات انجام گرفته توسط آن ها و شیوه واكنش ها را براساس مطبوعات خراسان و اسناد باقی مانده مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.

American missions began widespread activities throughout Iran since Qajar periods and were mainly engaged in propagation in the form of establishing schools and medical institutes. For this purpose, they had constructed schools and hospitals in Urmia, Hamadan, and Tehran. Mashhad was also among the cities that received more attention by missions. After establishing its position in Mashhad, the American Presbyterian mission sought to execute its projects and began to construct such infrastructures as schools, hospitals, and churches. Scholars of Mashhad reacted seriously to this and tried to prevent their activities. This mission undertook propagational activities in Sabzevar too, which was opposed by people and the scholars. In Mashhad, too, Ayatollah Nawqānī chose to debate and write rebuttal to confront with American priests. The present article, while examining the reactions of Shī‘a scholars during 1301 to 1309 sh. in Mashhad and Sabzevar against the Presbyterian mission, analyzes the actions taken by them and the methods of reactions according to the Khurasan press and the extant documents.