عنوان مقاله :
تأثير آموزش مديريت رفتار به مادران بر علائم اختلال و رفتارهاي پرخاشگرانه كودكان با اختلال نافرماني مقابله‌اي
عنوان فرعي :
Effect of Behavior Management Training for Mothers With Children having ODD Symptoms
پديد آورندگان :
موللی گیتا نويسنده مركز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران. Movallali Guita , نسائیان عباس نويسنده گروه روانشناسی، دانشكده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران. Nesaiyan Abas , حجازی مسعود نويسنده گروه روانشناسی، دانشكده علوم تربیتی و روانشناسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران. Hejazi Masoud , اسدي گندماني رقيه نويسنده
سازمان :
گروه روانشناسی، دانشكده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
كليدواژه :
Aggression behavior , Oppositional defiant disorder , اختلال نافرماني مقابله‌اي , پرخاشگري , Behavior management , مديريت رفتار
چكيده فارسي :
هدف اختلال نافرمانی مقابله‌ای یكی از اختلال‌های رفتاری است كه مهم‌ترین ویژگی آن الگوی پایدار رفتار تكراری منفی‌گرایی، لجبازی، نافرمانی و خصومت در برابر مظاهر قدرت است كه باعث اختلال قابل ملاحظه بالینی در كنش‌وری تحصیلی، اجتماعی و شغلی فرد می‌شود. والدین این كودكان در برخورد با مشكلات رفتاری فرزندانشان اغلب از روش‌های تنبیهی و سخت‌گیرانه استفاده می‌كنند كه این كار در بلندمدت مشكلات رفتاری كودك را تشدید و والدین را با مشكلات بسیاری در زمینه مدیریت رفتاری فرزندانشان روبه‌رو می‌كند. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش رفتاری مادران دارای كودكان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای بر كاهش علائم اختلال و رفتارهای پرخاشگرانه فرزندان 9 تا 11 ساله آن‌ها بوده است.
روش بررسی روش پژوهش شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه كنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی مادران كودكان 9 تا 11 ساله شهرستان ازنا در سال 1392بود. 30 نفر از مادران كودكان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای كه در زیرمقیاس رفتارهای مقابله‌ای و رفتارهای پرخاشگرایانه پرسش‌نامه فهرست رفتاری كودكان، نمره‌ای بیش از نمره برش پرسش‌نامه كسب كردند به صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. آن‌ها پس از همگن‌سازی از نظر متغیرهایی همچون میزان تحصیلات دانش‌آموزان، جنس، شدت علائم اختلال، سن و میزان تحصیلات مادران و پس از اعلام رضایت مادران برای شركت در مطالعه به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و كنترل همتاسازی شدند. معیار‌های ورود برای شركت‌كنندگان در پژوهش حاضر به شرح زیر در نظر گرفته شد: پرخاشگری كودكان یكی از ملاك‌های ورود به پژوهش حاضر بود. در این پژوهش نمره پرخاشگری همه كودكان مبتلا به این اختلال بیشتر از نمره برش پرسش‌نامه فهرست رفتاری كودكان بود. یكی دیگر از ملاك‌های ورود، سن مادران بود كه همگی آن‌ها بین 33 تا 37 سال داشتند. تك‌والدی بودن یا دو والدی بودن خانواده نیز در نظر گرفته شد كه در این پژوهش همگی خانواده‌ها دو والدی بودند. تعداد فرزندان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای نیز مدنظر قرار گرفت كه همگی خانواده‌ها یك كودك مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای داشتند. سن كودكان نیز به عنوان ملاك ورودی دیگر در نظر گرفته شد كه همگی بین 9 تا 11 سال داشتند. تحصیلات مادران نیز در این زمینه در نظر گرفته شد كه همگی مادران نمونه پژوهشی حاضر تحصیلات دیپلم و بیشتر داشتند. ابزارهای پژوهش شامل فهرست رفتاری كودك فرم والدین (1991) و پرسش‌نامه علائم مرضی كودكان فرم ویژه والدین (1994) بود. آموزش رفتاری والدین در قالب 9 جلسه نود دقیقه‌ای در گروه آزمایش اجرا شد. در پایان دو گروه پرسش‌نامه‌های مذكور را به عنوان پس‌آزمون تكمیل كردند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل كوواریانس استفاده شد.
یافته‌ها نتایج بیانگر تأثیر آموزش مدیریت رفتار بر كاهش نمره علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای كودكان گروه آزمایش در مقایسه با گروه كنترل بود (001/0≥P). همچنین آموزش رفتاری والدین موجب كاهش رفتارهای پرخاشگرانه در گروه آزمایش شد (012/0≥P).
نتیجه‌گیری به‌طوركلی یافته‌ها نشان می‌دهد آموزش رفتاری به مادران، علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای و رفتارهای پرخاشگرانه را در كودكان با اختلال نافرمانی مقابله‌ای كاهش می‌دهد و از بروز رفتارهای نامطلوب در محیط خانوادگی پیشگیری می‌كند. آموزش و استفاده از اصولی همچون اجتناب از تنبیه، توجه به نتایج منطقی و طبیعی رفتار، تمایز بین انضباط و تنبیه برای مادران كه از اصول اصلی این برنامه آموزشی بوده، توانسته است از مشكلات رفتاری كودكان مبتلا بكاهد و رفتارهای مطلوب آن‌ها را افزایش دهد.
چكيده لاتين :
Objective Oppositional defiant disorder (ODD) is a behavioral disorder whose most important traits are constant negative repetitious behavior pattern, pertinacity, disobedience, and hostility against power symbols. It results in significant clinical disorders in educational, social, and occupational functions. Moreover, parents of children with ODD employ strict punitive methods against their behavioral problems, which worsens the children’s behavioral problems. As a result, parents have a hard time managing their children. The aim of the present study was to investigate the effect of parental behavioral education on mothers of children with ODD.
Materials & Methods The research design was quasi-experimental with a pretest posttest and control group. The study population consisted of all mothers of children between 9 to 11 years from the city of Azna. Thirty mothers of children with ODD whose scores in the subscales of coping behaviors and aggressive behavior in Child Behavior Checklist were above the questionnaire cut-off point score were selected via at-hand sampling after homogenizing them in variables such as education, gender, severity of symptoms, age and maternal education. They were randomly paired and assigned into experimental and control groups after obtaining consent from the mothers . The inclusion criteria for the participants of this study were as follows: high aggression in children with the cut-off score in accordance with the Child Behavior Checklist. The age of the mothers was another inclusion criterion. All the mothers were between 33 to 37 years old. In this study, all of them were from two-parent families. The number of children with ODD was also considered for households having a child with ODD. Children’s age was another inclusion criterion in this study. All children between 9-11 years of age were included in the study. Mothers’ education level was also considered, with those included in the sample being diploma-educated. The research tools included the Child Behavior Checklist for parents (1991) and Child Symptom Inventory Parents’ form (1997). Parent’s behavioral training was accomplished across nine 90-minute sessions for the experimental group. In the end, the two groups completed the questionnaires. Analysis of covariance was used to analyze the data.
Results The results showed that the effectiveness of behavior management training among mothers with ODD children with regard to reducing their symptoms was more in the experimental group compared with that in the control group (P<0.001). The parents’ behavior training also reduced aggressive behaviors in the experimental group (P<0.012).
Conclusion Overall, the findings suggest that mothersʹ behavioral training reduces the symptoms of ODD in children and prevents inappropriate behavior in family environment. Learning and applying principles such as avoiding punishment along with distinction between discipline and punishment, are the main principles of the training program that can reduce behavioral problems in children and increase their desirable behaviors.
