كليدواژه :
دشت نگار , ماسه‌هاي روان , نبكا , AHP , ارزيابي كارايي , TOPSIS
چكيده فارسي :
گياهان در مناطق خشك و نيمه‌خشك با كاهش سرعت باد و تثبيت ماسه‌هاي روان، موجب شكل‌گيري ژيوسيستم نبكا مي‌شوند كه نقش مهمي را در بيابان‌زدايي و حفاظت از محيط‌زيست ايفا مي‌كند. در نتيجه شناسايي گونه‌هاي گياهي سازگار با شرايط محيطي در قالب تحليل چشم‌انداز نبكا جهت تثبيت ماسه‌هاي روان از اهميت بسزايي برخوردار است. لذا پژوهش حاضر سعي دارد با استفاده از مدل‌هاي TOPSIS و AHP به ارزيابي مقايسه‌اي كارايي نبكاهاي دشت نگار بردسير در برابر رسوبات بادي بپردازد تا بتوان به شناختي مطلوب جهت انتخاب مناسب‌ترين گونه گياهي براي تثبيت ماسه‌هاي روان دست يافت. در اين راستا ابتدا مهم‌ترين مولفه‌هاي مورفومتري 241 نبكا از گونه‌هاي گياهي گز، اسكنبيل و خارشتر كه شامل ارتفاع، قطر قاعده، شيب و حجم نبكا، و قطر تاج‌پوشش و ارتفاع گياه مي‌باشد، به روش طولي نمونه‌برداري ميداني شد. سپس با استفاده از مدل‌هاي TOPSIS و AHP مبادرت به ارزيابي مقايسه‌اي مولفه‌هاي ژيومورفومتري نبكا و اولويت‌بندي آن‌ها گرديد. نتايج نشان داد كه نبكاي درختچه گز و اسكنبيل به ترتيب با وزن‌هاي 676/0 و 269/0 در مدل AHP و امتيازهاي 1 و 5/0 در نزديكي نسبت به راه حل ايديال مثبت در مدل TOPSIS داراي بالاترين ارجحيت در تثبيت ماسه‌هاي روان هستند. در مقابل نبكاي گونه خارشتر با وزن 053/0 در مدل AHP و نزديكي نسبي صفر به راه حل ايديال مثبت در مدل TOPSIS كمترين ارجحيت را دارد. به عبارت ديگر هر دو مدل، گونه‌هاي درختچه گز و اسكنبيل را به‌عنوان مناسب‌ترين و خارشتر را به‌عنوان گونه نامناسب معرفي مي‌كند. لذا در مرحله نخست توسعه ژيوسيستم نبكاي گونه گز و سپس توسعه ژيوسيستم نبكاي گونه اسنكبيل بهترين كارآيي را در تثبيت ماسه‌هاي روان دارند.
چكيده لاتين :
Plants, in arid and semi-arid regions, are leading to form the Nebka geosystem using the decrease of wind speed and the stabilization of quicksand, which they play an important role in desert greening and protection of the environment and natural resources. Therefore, identification of plant species adapted to the environmental conditions in format of Nebka efficiency assessment is very important for stabilizing the quicksand. Hence, this study tries to assess the Nebka efficiency in Negar plain of Bardsir using AHP and TOPSIS models comparatively, till we can be achieving an optimal recognition for the selection of the most suitable plant species to stabilize the quicksand. In this regard, at first the most important morphometric parameters of 241 Nebkas from Tamarix macatensis, Calligonum comosum and Alhagi mannifera species, including the height, base diameter, slope, and volume of Nebka and canopy cover and height of plant, were sampled via transect method. Then, Nebka morphometric parameters were assessed and prioritized using TOPSIS and AHP models. The results show that based on the AHP model, Tamarix mascatensis Nebka with the weight of 0.676, has the most importance and priority to the stabilization of sands. Also, Calligonum comosum with the weight of 0.269 has less importance than the Tamarix mascatensis and more importance than Alhagi mannifera. The results of TOPSIS model show that Tamarix mascatensis species, with relative proximity 1 to the ideal, have the highest priority in stabilizing the quicksand. Also Calligonum comosum species with relative proximity 0.5 to the ideal is the most preferable after Tamarix mascatensis species. However, according to the results of the two models, Tamarix mascatensis and Calligonum comosum species can be suggested as a suitable species for stabilizing the quicksand via the development of Nebka geosystem in the study area.
