ارزيابي اثربخشي مناطق حفاظت‌شده استان اصفهان در كاهش اثرات خشكسالي و مداخلات انساني

Evaluating the effectiveness of Isfahan province protected areas against climate change and human intervention

ناهمگني زيستگاه نقش مهمي در افزايش تنوع گونه‌اي و افزايش قدرت انطباق گونه‌ها براي مقابله با تغييرات اقليمي دارد؛ ازاين‌رو مناطق مورد حفاظت، بايد از ناهمگني مناسبي براي حفظ پايداري برخوردار باشند. از طرف ديگر، با توجه به نقش ارتفاع در اثرگذاري بر پارامترهايي مانند دما، بارندگي، و همچنين نقش ميكروكليماي محلي در تعيين فلور و فون يك منطقه، مي‌توان از تنوع ارتفاعي به‌عنوان شاخصي براي انتخاب مناطق ناهمگن‌تر و درنتيجه، متنوع‌تر و انعطاف‌پذيرتر به‌منظور حفاظت استفاده كرد. اين مسيله در مناطق بياباني مركز ايران به‌دليل وسعت زياد و تغييرپذيري ارتفاعي حايز اهميت است. در اين پژوهش، ارزيابي وضعيت مناطق حفاظت‌شده استان اصفهان از نظر تنوع توپوگرافيك و توزيع كاربري‌هاي انساني سنجيده شد. بدين منظور، در ابتدا نقشه ارتفاعي استان تهيه و به 39 طبقه ارتفاعي طبقه‌بندي شد و سپس 8 منطقه حفاظت‌شده استان از نظر تنوع ارتفاعي با استفاده از شاخص تنوع شانون و وضعيت حفاظتي استان از لحاظ ارتفاعي با استفاده از شاخص حفاظت بررسي گرديد. نتايج حاكي است كه 9/16 درصد از سطح استان به مناطق حفاظت‌شده اختصاص يافته و وضعيت استان از لحاظ حفاظت طبقات ارتفاعي با داشتن متوسط شاخص حفاظتي 0/69 متوسط است. منطقه حفاظت‌شده قمصر و برزك با تنوع ارتفاعي 2/842، بيشترين و پارك ملي و پناهگاه حيات‌وحش كلاه‌قاضي با تنوع ارتفاعي 1/720، كمترين ميزان تنوع ارتفاعي را دارند. از طرف ديگر، تحليل كاربري‌هاي موجود در منطقه نشان داد كه در طبقات ارتفاعي 1400 تا 2600 متر كه دربرگيرنده بيش از 80 درصد توسعه شهري و صنعتي استان هستند، شاخص حفاظت منطقه نامناسب است. اين امر لزوم ايجاد مناطق حفاظت‌شده در محدوده‌هاي كم‌ارتفاع استان و مناطق با تمركز فعاليت‌هاي انساني را ضروري مي‌سازد.

Habitat heterogeneity plays an important role in increasing species diversity. Heterogeneity of habitats and protected areas can increase the ability of species to adapt to climate change. It is expected that appropriate heterogeneity is necessary for sustainability of protected areas. The influence of altitude on parameters such as temperature and precipitation and the role of microclimates in determining the flora and fauna suggest that elevational heterogeneity can be used as a Criteria for selecting more heterogeneous, resilient and diverse protected areas. This is especially important in the central desert regions of Iran because of the size and variation in elevation of these regions. The present research was undertaken to evaluate the status of Isfahan province’s protected areas in terms of topographic diversity. For this purpose, a digital elevation model map of Isfahan province was divided into 39 classes and the elevational diversity of Isfahan’s protected areas was compared using the Shannon diversity index. Next, the conservation status of the province in terms of elevational diversity was evaluated using a conservation index. The results indicate that 16.9% of the area is dedicated to protected areas and the province’s elevational conservation status is suitable according to its conservation index value (0.69). The Ghamsar and Barzok protected areas with an elevational diversity of 2.842 and Kolahghazi National Park with an elevational diversity of 1.720 have the highest and the lowest elevational diversity, respectively. Analysis of land use in the region showed that the conservation index of the 1400-2600 m elevation zone, which includes over 80% of the urban and industrial development of the province, is weak. These results indicate the need for creation of new protected areas in low-lying areas and in regions with a high rate of human activity.