ارزيابي تاثير روش‌هاي ذخيره نزولات جوي بر وضعيت پوشش گياهي مراتع در مناطق خشك (مطالعه موردي: مراتع گدار هريشت)

The effect of run off harvesting methods on vegetation condition in arid lands (Case Study: Godar Herisht)

يكي از روش‌هاي مهم اصلاح مراتع و افزايش توليد علوفه در آن‌ها، ذخيره نزولات آسماني در خاك با استفاده از روش‌هاي مختلفي مانند احداث هلالي‌ها و چاله‌هاي آبگير است. در اين پژوهش، اثر اين سامانه‌ها درخصوص تغيير درصد پوشش و توليد گياهان مرتعي و نيز رطوبت خاك بررسي شده است. نمونه‌گيري از خاك و پوشش گياهي در سه منطقه نمونه‌گيري شامل منطقه شاهد، منطقه هلالي آبگير و منطقه چاله‌هاي آبگير به روش سيستماتيك ـ تصادفي انجام شد. در هر منطقه، (50 هكتار) 98 پلات 2 مترمربعي به فواصل 70 متر از يكديگر پلات‌گذاري انجام شد. براي اندازه‌گيري درصد پوشش گياهي در سه منطقه، درمجموع از 294 پلات استفاده شد. براي اندازه‌گيري توليد گياهان 25درصد از پلات‌هاي مربوط به درصد پوشش گياهي انتخاب و رشد سالانه گياهان داخل پلات پس از قطع و خشك كردن در سايه، توزين شد. براي بررسي تغييرات رطوبت خاك نيز، 20درصد از پلات‌هاي درصد پوشش در هر منطقه انتخاب و در هر پلات، 2 پروفيل به فاصله يك متر حفر و نمونه‌هاي خاك سطحي و عمقي برداشت شد. داده‌ها با استفاده از تجزيه واريانس دوطرفه تجزيه و تحليل گرديد. نتايج نشان داد درصد پوشش گياهان و همچنين مقدار توليد گياهان مرتعي در منطقه چاله‌ها به حدود دو برابر و در منطقه هلالي‌ها حدود 5/1 برابر منطقه شاهد افزايش يافته به‌طوري‌كه اين افزايش در سطح يك درصد معني‌دار است. رابطه بين رطوبت خاك و توليد و درصد پوشش گياهي در سطح يك درصد معني‌دار شد. باتوجه‌به نتايج حاصل، سامانه چاله‌ها عملكرد مناسب‌تري نسبت‌به هلالي آبگير دارد و داراي مزيت نسبي در وضعيت مشابه منطقه مطالعاتي بوده و براي اصلاح و توسعه مراتع در مناطق خشك پيشنهاد مي‌شود.

Based on the importance of runoff harvesting method in arid lands, effect of these systems on vegetation production and cover and soil moisture was evaluated. Soil and vegetation were sampled in three sampling areas (Control, Curved pits, Catchment ponds) using randomly-systematic method and in each site (50 hectares), 98 plots were sampled with intervals of 70 m within plots of 1*2 m and in total, 294 plots were used. Yearly growth of the vegetation was cut within 25% of the total plots (294) and was dried and its weight was considered as vegetation production. Twenty percent of total plots related to vegetation cover in each site were selected and two soil samples were sampled in each plot to evaluate soil moisture variation in two depths. The results revealed that the cover percentage as well as vegetation production increased at about 2 times in catchment ponds site and 1.5 times in curved pits site in comparison to the control site. According to the results, it seems that catchment pond method has better performance in comparison to the curved pit for increasing soil moisture and vegetation production and therefore priority of these systems can be advised for rangeland improvement and reclamation in arid lands.