مقايسه مولفه‌هاي مختلف وضعيت سلامت زيست‌بوم در حوزه آبخيز ايريل، استان اردبيل

Comparing the conditions of different Ecosystem Health components in Iiril watershed, Ardabil Province

يكي از اجزاي مهم و عامل اساسي تغيير در زيست‌بوم، انسان بوده و زيست‌بوم‌هاي تخريب‌شده نتيجه فعاليت‌هاي انساني است. وجود يك زيست‌بوم سالم براي تامين خدماتي كه موردنياز انسان و محيط طبيعي و نيز حفظ ارزش‌هاي اقتصادي و اجتماعي ضروري است. براي ارزيابي سلامت زيست‌بوم، به بررسي كيفيت شرايط زيست‌بوم با استفاده از انواع شاخص‌ها نياز است؛ زيرا مجموعه شاخص‌ها بايد نشان‌دهنده اطلاعات كليدي در ساختار زيست‌بوم و عملكرد و براي هدف از اين ارزيابي خاص باشد. هدف اين مطالعه، ارزيابي مولفه‌هاي موثر بر سلامت زيست‌بوم به‌صورت جامع، در قالب سه معيار توان، ساختار و تاب‌آوري در حوزه آبخيز ايريل استان اردبيل است. دراين‌باره، مقادير مولفه‌هاي توان (NDVI، فرسايش و رواناب)، ساختار (پيوستگي، تكه‌تكه‌شدگي، تقسيم‌شدگي، درجه تفكيك، تراكم لبه و شاخص تنوع سيمپسون تغييريافته ) و تاب‌آوري (درصد كاربري‌هاي مختلف، شاخص بزگ‌ترين لكه و شاخص تجمع) به‌صورت كمي محاسبه شد و در ادامه، با ارايه نتايج در قالب نمودارهاي راداري، امكان مقايسه مولفه‌هاي مختلف و چندبعدي در زيرحوضه‌هاي موردمطالعه فراهم گرديد. براساس نتايج مقادير معيار توان در زيرحوضه‌هاي S1 (89/0) و S8 (13/0)، به‌ترتيب بالا‌ترين و پايين‌ترين امتياز را دارند. زيرحوضه‌هاي S7، S2 و S3 از نظر معيار ساختار با مقادير 73/0، 63/0 و 63/0 در شرايط مطلوبي قرار دارند و ساير حوزه‌ها در وضعيت نامناسبي قرار دارند. مقدار معيار تاب‌آوري در زيرحوضه‌هاي S1، S3 و S8 بيشتر از بقيه زيرحوضه‌هاست. درمجموع، نتايج نشان داد كه مولفه تاب‌آوري داراي بالاترين تغييرات در زيرحوضه‌هاي منطقه موردمطالعه بوده است. براساس نتايج، مقدار متوسط مولفه‌هاي توان، ساختار و تاب‌آوري به‌ترتيب برابر 40/0، 55/0 و 55/0 بوده و درمجموع، زيرحوضه S1 داراي بالاترين مقدار متوسط شاخص‌هاي محاسباتي است.

Ecosystems are degraded through human activities and a healthy ecosystem sustains the requirements of human and natural environment, as well as the conservation of economic and social values. Various indicators are required to assess the health of ecosystems. This study evaluates the factors affecting the overall ecosystems health including: vigor, structure, and resilience in the Iiril watershed, Ardabil province. The values of vigor (NDVI, erosion and runoff), structure (continuity, degree of division, patch density and edge density) and resilience (landuse classes, the largest patch index and aggregation index) were quantified and then results were compared at sub-watershed scale. According to the results of vigor component, the S8 and S1 sub-watersheds had the highest scores of 0.89 and 0.13, respectively. The S7, S2 and S3 sub-watersheds had favorable structure conditions, having 0.73, 0.63, and 0.63 scores compared with other sub-watersheds. The resilience index values of S1, S3 and S8 sub-watersheds were in a high health level. In summary, the highest variability is related to resilience component over the study area. The average value of the vigor, structure, and resilience components were calculated to be 0.40, 0.55, and 0.55, respectively, and the S1 sub-watershed had the highest average value of calculation indices.