ارزيابي قابليت توسعه طبيعت‌گردي بر مبناي عيارسنجي اكولوژيكي و مديريتي در زيستگاه حيات وحش عباس‌آباد

Assessing the capability of ecotourism development based on ecology and management titration in Abbas Abad wildlife refuge

رشد قابل‌توجه طبيعت‌گردي در عصر حاضر، ناشي از جايگاه ويژه آن در مجامع علمي و اقتصادي و همچنين اثرگذاري در نگرش‌هاي مثبت محيط‌زيستي، توسعه پايدار و درآمدزايي است. در اين زمينه، گردشگري در مناطق حفاظت‌شده به‌عنوان يكي از زيربخش‌هاي مهم طبيعت‌گردي، راهي براي حفاظت از چشم‌اندازها، تنوع زيستي و ذخاير طبيعي محسوب مي‌شود كه به‌تبع آن، وجود يك سامانه قابليت‌سنجي طبيعت‌گردي را در چنين پهنه‌هايي اجتناب‌ناپذير مي‌سازد. لذا پژوهش پيش‌رو با استفاده از بررسي‌هاي ميداني و روش تدوين پرسشنامه، به ارزيابي قابليت توسعه طبيعت‌گردي در پناهگاه حيات‌وحش عباس‌آباد پرداخته است. دراين‌خصوص با استناد به پيمايش‌هاي ميداني و نظر كارشناسان در قالب پرسشنامه، از مجموع امتياز معيارهاي علمي و مكمل، ارزش اكولوژيكي زيستگاه و سپس ارزش مديريتي آن نيز از حاصل‌ جمع امتياز معيارهاي حفاظت و بهره‌وري به‌دست آمد. درنهايت از مجموع امتياز ارزش‌هاي اكولوژيكي و مديريت، امتياز نهايي زيستگاه محاسبه شد. نتايج نشان داد كه پناهگاه عباس‌آباد با كسب امتياز 06/15، داراي پتانسيل زياد توسعه طبيعت‌گردي پايدار است. امتياز معيارهاي اكولوژيكي و مديريتي به‌ترتيب 05/9 و 01/6 به‌دست آمد كه بيشترين امتياز به ميزان 55/93‌درصد به معيار مكمل تعلق دارد. در معيار علمي شاخص‌هاي وجود گونه‌هاي جانوري و گياهي كمياب و جاذبه‌هاي زيستي و پديده‌هاي زمين‌گردشگري معرفي‌شده در مجلات به‌ترتيب با مقادير 1 و 5/0 حداكثر امتياز را به‌دست آوردند. شاخص ارزش زيستي نيز در معيار مكمل با امتياز 5/1 بيشترين ارزش را كسب كرد. در معيار بهره‌وري حداكثر امتياز با مقدار 1 به شاخص حفاظت‌هاي حقوقي و اعمال محدوديت‌هاي بهره‌وري اختصاص يافت و شاخص استفاده از جاذبه‌هاي طبيعي و فرهنگي موجود نيز كمترين امتياز را كسب كرد كه به عدم شناخت و تبليغ جاذبه‌ها ارتباط دارد. بنابراين در صورت شناساندن ارزش‌هاي اكولوژيكي و مديريتي پناهگاه حيات‌وحش عباس‌آباد و برنامه‌ريزي متناسب با توانمندي‌هاي آن، اين زيستگاه مي‌تواند به يكي از مقاصد مهم طبيعت‌گردي تبديل شود.

Presently, significant growth of ecotourism is due to its special place in scientific and economic communities as well as the positive impact on environmental attitudes, sustainable development and revenue. The aims of this study are to develop a method based on field studies and questionnaire, to evaluate the ecotourism development potential in Abbas Abad wildlife refuge. According to field surveys and experts’ opinion, ecological value of the biosite was estimated using sum of scientific and supplement criteria. Then, its management value was achieved using sum of protection and efficiency criteria. Results revealed that Abbas Abad biosite with a value of 15.6 has high potential for development of sustainable ecotourism. Mean values of ecological and management criteria are9.05 and 6.01, respectively, and supplement criteria with amount of 93.55% has the highest value. In the scientific criteria, indices of the rare species of animals and plants, and the biological attractions and geotourism phenomena introduced in magazines, respectively, with values of 1 and 0.5 have been allocated the maximum score. Therefore, with the introduction of the ecology and management values of Abbas Abad wildlife refuge and planning according to its capabilities, the biosite can become a top destination for tourists and nature lovers.