سنجش سطح توسعه و نابرابري هاي ناحيه اي در جنوب شرق ايران؛ نمونه موردي: شهرستان هاي استان سيستان و بلوچستان

Assessing level of Development and Regional Disparities in the South East of Iran: Case Study on the Sistan and Baluchestan Province

نابرابري هاي فضايي در توزيع درآمد، خدمات بهداشتي، آموزشي و شاخص هاي فقر؛ چالش هاي گسترده اقتصادي و سياسي را براي دولت هاي بسياري از كشورهاي در حال توسعه بوجود آورده است. اصولاً نابرابري هاي منطقه اي از دو زمينه اصلي نشات مي گيرند. نخست شرايط طبيعي هر منطقه جغرافيايي و دوم تصميمات سياستگذاران و برنامه ريزان اقتصادي. نكته قابل ذكر در اين مورد اين است كه با پيشرفت تكنولوژي از اهميت عامل اول كاسته شده و به اهميت عامل دوم اضافه شده است. بنابراين در ايجاد نابرابري هاي منطقه اي بيشتر تصميمات سياستگذاران و برنامه ريزان تاثير مي گذارد. هدف تحقيق حاضر در راستاي ارزيابي و تحليل نابرابري هاي منطقه اي بين شهرستان هاي استان سيستان و بلوچستان بوده كه بر اساس 29 شاخص منتخب انجام يافته است. از اين رو ابتدا 29 شاخص منتخب اقتصادي- اجتماعي، بهداشتي- درماني، آموزشي، زيربنائي در مقياس شهرستان از اطلاعات مربوط به سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1390 استخراج گرديد و در ادامه با استفاده از چهار روش، ويكور(vikor) ، تحليل مولفه هاي اصلي(PCA)، روش موريس و روش امتياز Z استاندارد به تحليل وضعيت شهرستان هاي استان با توجه به شاخص هاي مذكور پرداخته شد. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه به جزء روش موريس، در سه روش ديگر شهرستان هاي زاهدان و زابل با شاخص تركيبي بالا در سطح برخوردارتر قرار گرفته اند و تقريباً در هر چهار مدل شهرستان هاي زابلي، دلگان و سرباز به تناوب در رتبه هاي پايين تر سطح برخورداري قرار دارند.

Spatial disparities in income distribution، health services، educational and poverty indexes have created economical and political challenges for governments in many of the developing countries. Spatial disparities basically resulted from two aspects. The first aspect is physical situation of geographical region and the second is decisions of policy maker and economical planers، while technology progress has significantly decreased the first aspect. The role of second factor has increasingly remained as an important factor. Therefore policy makers' and planers decisions have significant role on the creation of regional disparities. Accordingly، this study was done to analyze and assess the level of regional disparities in the Sistan and Baluchestan province based on the 29 selected indexes. Therefore، In the first step، 29 selected indexes (socio- economic، health، educational and infrastructural) were derived from public census of population and housing in 1390 and the second step analyzed codition of county using the Vikor، PCA، Z- Score and Morris methods. The result showed that exception of Morris method in other three methods، Zahedan and Zabol county are developed and in four methods; Zaboli، Delgan and Sarbaz are location in lower rank.