تدوين مدل ارتباطي مطلوبيت كاربران پايگاه‌هاي اطلاعاتي در ايران

هدف اين مقاله دستيابي به مدل ارتباطي مؤلفه‌هاي مؤثر بر افزايش مطلوبيت مصرف‌كنندگان پايگاه‌هاي اطلاعاتي ايران است كه مقصود از مطلوبيت در واقع همان رضايت مصرف‌كننده البته از ديدگاه اقتصادي آن است. روش‌شناسي: از روش آميخته در دو مرحله تحليل متون، و پيمايش با ابزار پرسشنامه استفاده شده است، جامعه تحقيق، كاربراني بوده‌اند كه براي استفاده از پايگاه‌هاي اطلاعاتي پول پرداخت مي‌كردند. همچنين براي متون نيز متون مرتبط با مطلوبيت طي ۵ سال ۲۰۱۱-۲۰۱۵ در پايگاه‌هاي اطلاعاتي ساينس دايرك، پروكوئست، و ابسكو مدنظر بودند. براي پيمايش از روش نمونه‌گيري تصادفي از ميان كاربران پايگاه‌هاي اطلاعاتي مراجعه‌كننده به دو مركز ارائه‌دهنده خدمات پولي به كاربران بيروني يعني كتابخانه مركزي و مركز اسناد دانشگاه تهران و كتابخانه سازمان مديريت صنعتي صورت گرفته است؛ دليل انتخاب اين دو مركز دسترس‌پذيري آنها براي محقق بوده است؛ نمونه پژوهش ۲۰۰ نفر بودند كه براساس حداقل مورد نياز براي معادلات ساختاري انتخاب شدند. يافته ها: در ارتباط با سئوال اول، مقوله‌هاي اصلي كه موجب افزايش مطلوبيت كاربران در استفاده از پايگاه‌هاي اطلاعاتي براساس پرداخت وجه مي‌شوند، عبارتند از: نياز اطلاعاتي، كيفيت، مشوق‌ها، اطلاعات افزوده و در نهايت ويژگي‌ها فردي و اجتماعي؛ و در سئوال دوم، مدل مطلوبيت كاربران پايگاه‌هاي اطلاعاتي در ايران براساس بار عاملي هريك از مقوله‌ها در ارتباط با مطلوبيت استفاده كنندگان ترسيم شده است. بحث و نتيجه‌گيري: مدل ارائه شده ترتيب اثرگذاري چهار مقوله كيفيت، مشوق‌ها، اطلاعات افزوده، و نياز اطلاعاتي، را كه عوامل افزايش مطلوبيت استفاده كنندگان پايگاه هاي اطلاعاتي هستند را نشان مي دهد، و مقوله پنجم يعني ويژگي‌ها فردي و اجتماعي را به عنوان عاملي با تاثير به مراتب كمتر از چهار مورد قبلي در افزايش مطلوبيت مطرح مي كند، اين مدل اولين مدل موجود براي مطلوبيت استفاده كنندگان پايگاه هاي اطلاعاتي است كه با رويكرد غير محاسباتي ترسيم شده است، لذا مي تواند به عنوان مدل پايه براي پژوهش هاي مشابه مورد استفاده، نقد و احتمالا تكامل قرار گيرد.

INTRODUCTION: The purpose of this article is to study the relationship model of effective factors on increasing of utility of database consumers in Iran. In fact, the meaning of utility is the consumer satisfaction, in economic point. METHODOLOGY: In this study a mixed method was used in 2 steps: First, a content analysis approach, and second, a survey method through self-made questionnaire (25 questions) were carried out. The research population included the users who paid for using databases. The research population for the content analysis covered the related literatures to utility during of 2011-2015, from Science Direct, Proquest, and Ebsco databases. The random sampling, which was used for the survey, included 200 users which is the minimum number for performing structural equations. They were selected among of the users of the Central Library of the University of Tehran and the Library of Industrial Management Institute. FINDINGS: As for the first question: The main factors which increased the utility of database users on the base of paying money were: Information need, quality, incentives, added information, and finally individual and social characteristics. For the second question: the utility model of database consumers in Iran has drawn on the base of factor analysis of each utility factor. CONCLUSIONS: The offered model illustrates the order of effectiveness priority of the four categories which are factors that increase the utility of database users: quality, incentives, added information, and information need, and the fifth category “individual and social characteristics” is addressed as a factor with less effectiveness. This model is the first available model for utility of database users, which is drawn up with an uncompromising approach. So it can be used, criticized and possibly developed as a base model for similar research.