رويكرد اجتهادي علامه شرف‌الدين و مسئله اتحاد جوامع اسلامي معاصر

The Ijtihadi Approach of Allameh Sharafuddin and the Issue of Contemporary Islamic Communities' Unity

يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي انديشمندان معاصر اسلامي، ترسيم ارتباط بين دو متغير اختلافات مذهبي و اتحاد اسلامي بوده است. استنباط ارائه شده از اين دو متغير در برخي موارد، جوامع اسلامي را با بحران‌هاي مختلفي مواجه كرده كه افراط گرايي‌هاي مذهبي در دوره معاصر نمونه بارز آن است. انديشه برخي علماي معاصر به‌گونه‌اي سامان يافته است تا علي‌رغم پذيرش اختلافات مذهبي به اتحاد جوامع اسلامي به‌مثابه «امت» نيز آسيبي وارد نشود. يكي از اين انديشمندان معاصر، سيد‌عبدالحسين شرف‌الدين موسوي عاملي (۱۲۹۰-۱۳۷۷ق) است كه به‌عنوان يكي از مناديان بزرگ اتحاد اسلامي، اتّحاد ميان مذاهب را نه به‌معناي مصالحه در باورهاي مذهبي، بلكه به‌معناي همگرايي آن جوامع در برابر دشمنان اسلام، طرح مي‌كند. علامه شرف‌الدين با به‌كارگيري روش اجتهاد در دو عرصه اصول و مباني ديني (فقه وفاق) و عرصه فروع ديني و تطبيق ميان احكام فرعي ديني (فقه خلاف) درصدد ارائه اين راهبرد است كه عمده اصول دين، ميان مذاهب اسلامي، مشترك بوده و آن‌ها مي‌توانند با محوريّت اين اصول، عليه دشمنان اسلام، متّحد شوند و اختلاف‌هاي موجود در ديدگاه‌هاي فقهي هرگاه بر اساس ضوابط اجتهاد، باشد، مورد احترام همه مذاهب است. تحليل مسئله اختلافات مذهبي و ارتباط آن با اتحاد اسلامي در نظام انديشگي علامه شرف‌الدين به نحوي قابل ارائه است كه در مكانيزمي خاص، پذيرش اختلافات مذهبي مي‌تواند محور اتّحاد و همگرايي جوامع اسلامي عليه دشمنان مشترك نيز باشد.

Developing a relationship between the two variables of religious differences and the Islamic unity has been one of the main concerns of current Islamic scholars. In some cases, the inference made from these two variables, has faced Islamic communities with different crises which religious extremism, in present-time era, is one of the obvious examples of it. The thought of some present scholars has been organized in such a way that despite acknowledging religious differences, there will be no damages to the unity of Islamic communities as the "Ummah." Seyyed Abdul Hussain Mousavi Ameli (1873-1957) is one of these contemporary scholars, who as a great harbinger of the Islamic unity, presents unity between the sects not as a compromise in religious beliefs, but as their convergence against Islam's enemies. Using the ijtihad method in the two realms of religion's principles and foundations (Fiqh al-wifaq), and its branches and comparison of subsidiary religious rules (Fiqh al-khilaf), Allameh Sharafuddin sought to present the strategy that the main principles of the religion are shared to religious sects and focused on these principles, they can unite against Islam's enemies and existing differences among Jurisprudential views, whenever based on ijtihad rules, is revered by all sects. In the intellectual system of Allameh Sharafuddin, the analysis on the issue of religious differences and its relation to the Islamic unity, also can be presented in such a way that in a special mechanism, religious differences could be the axis of unity and convergence between Islamic communities against the common enemies.