ارزيابي روش‏ هاي تبخير و تعرق پتانسيل و تشت تبخير با مقادير لايسي‌متر در يك اقليم نيمه‌خشك (مطالعۀ موردي: دشت قزوين)

Evaluation of Potential Evapotranspiration and Pan Evaporative Methods by Lysimeter Data in a Semiarid Climate (Case Study: Qazvin Plain)

سرزمين ايران در كمربند خشك و بياباني جهان قرار دارد. چنين موقعيتي در بسياري از مناطق كشور از جمله دشت قزوين محدوديت‏ هايي را از نظر اقليم و آب‏ و هواي مناسب و مساعد كشاورزي به‌وجود آورده است. در بيان پتانسيل توسعۀ كشاورزي و منابع آب‏ و خاك واژۀ تبخير و تعرق اهميت شايان توجهي دارد. روش‏ هاي مختلفي براي تخمين تبخير و تعرق وجود دارد؛ اما عملكرد اين معادلات در شرايط اقليمي گوناگون متفاوت است. بر اين اساس هدف از پژوهش حاضر بررسي روش‏ هاي مختلف تجربي و تركيبي تخمين تبخير و تعرق پتانسيل در دشت قزوين است. در اين راستا با توجه به داده‏ هاي ايستگاه هواشناسي از 28 روش تجربي و تركيبي در بازۀ زماني يك‌ساله به‌صورت روزانه استفاده شد. با مرجع قرار‌دادن داده‏ هاي لايسي‌متري و تشت تبخير، معادله‏ هاي مختلف ارزيابي شدند. نتايج ارزيابي‏ هاي آماري نشان داد روش تجربي هارگريوز ساماني از گروه دمايي با ۰/۸۷ r = و ۰/۸۷ RMSE= و ۰/۷۱- MBE = ميلي‏متر در روز بهترين روش براي برآورد تبخير و تعرق پتانسيل در دشت قزوين است. همچنين در ميان روش‏ هاي ‌بررسي‌شدۀ ضريب تشت، روش اورنگ در مقياس زماني روزانه برآورد مناسبي از داده‏ هاي لايسي‌متر داشت. از ميان روش‏هاي مختلف برآورد تبخير از سطح آزاد آب با نتايج محاسبه‌شدۀ تشت تبخير به‌روش ضريب تشت اورنگ، روش پنمن 1948 داراي بيشترين ضريب همبستگي ۰/۷۰ و كمترين خطاي استاندارد و كمترين ميانگين خطاي مطلق به‌ترتيب به مقدار ۱/۶۵ و 6-10×۸/۶۳ ميلي‏متر در روز و با ميانگين تبخير ۱۰/۱۸ ميلي‌متر در روز به‌منزلۀ روشي مناسب براي محاسبۀ تبخير از سطح آزاد آب توصيه مي‏شود.

Iran was located in the arid belt and desert region of the world. This climatic situation was presented in several parts of Iran such as Qazvin. Evapotranspiration is one the most important parameter which was effect on agricultural development. There are different methods for estimating this item which selected by climatic conditions. This research concentrates to evaluate 28 empirical and combined methods in Qazvin plain. Lysimeter data was selected as a base data and daily results of 28 methods was evaluated with lysimeter. The results showed that Hargreaves-Samani as empirical method and temperature group with r=0.87, RMSE=0.34 mm/day and MBE=-0.71 mm/day is best method in Qazvin. Orang from pan evaporative method was more appropriated daily results with lysimeter data. To estimate evaporate from free water surface, Penman 1948 is the best method which has highest correlation coefficient (0.7) and lowest standard error (1.65 mm/day) and also mean absolute error (8.63E-6 mm/day). Amount of average evaporating from water surface with Penman method was calculated 10.18 mm/day.