تاثير قارچ كلاروييدوگلوموس اتونيكاتوم، ورمي‌كمپوست و منابع فسفات بر كلنيزاسيون ريشه و رشد كاهو

Effect of Claroideoglomus etunicatum, vermicompost and phosphate sources on root colonization and growth of lettuce

سابقه و هدف: فسفر از عناصر ضروري پرمصرف گياهان است. در خاك‌هاي آهكي به دليل پ‌هاش بالا، وجود كربنات كلسيم، كمبود ماده آلي و رطوبت خاك، مقدار فسفر قابل جذب گياه بسيار كم بوده و همچنين كاني‌هاي داراي فسفر در شرايط معمولي انحلال پذيري كمتري دارند. مايه‌زني قارچ‌هاي آربوسكولار جهت افزايش رشد و عملكرد گياهان توجه بسياري را به خود جلب كرده است. قارچ‌هاي آربوسكولار با افزايش جذب فسفر (از طريق جذب درون ريشه‌اي و برون ريشه‌اي و همچنين حل فسفات‌هاي نا محلول آلي و معدني) و ساير عناصر غذايي و آب، سبب افزايش رشد گياه مي‌شوند. ورمي‌كمپوست بدليل داشتن عناصر غذايي مواد محرك رشد و ريزجانداران مفيد، رشد گياهان را افزايش مي‌دهد. اين پژوهش به منظور بررسي اثر قارچ آربوسكولار، ورمي‌كمپوست و منابع مختلف فسفات بر كلنيزاسيون ريشه، وزن تر و خشك، شاخص سبزينگي، تعداد برگ‌ و مقدار جذب فسفردر گياه كاهو در يك خاك آهكي انجام شد. مواد و روش‌ها: اين تحقيق به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملا تصادفي درسه تكرار و با سه فاكتور در يك خاك آهكي انجام شد. فاكتورهاي آزمايش شامل قارچ در دو سطح (بدون قارچ و داراي قارچ كلاروييدوگلوموس اتونيكاتوم (AM))، منابع فسفات در چهار سطح (شاهد (P0)، خاك فسفات معدن آسفوردي يزد (RP)، تري‌كلسيم فسفات (TCP) و سوپر فسفات تريپل (SP) به ميزان 25 ميلي‌گرم فسفر در كيلوگرم خاك)، ورمي‌كمپوست در دو سطح (شاهد و يك درصد وزني خاك) بود. خاك به صورت غير استريل استفاده شد و خصوصيات خاك و ورمي‌كمپوست با روش‌هاي استاندارد اندازه‌گيري گرديد. بذر كاهو رقم فردوس (Ferdos) كشت شد. حدود 10 هفته بعد از كاشت شاخص سبزينگي، ارتفاع، تعداد برگ، وزن تر، وزن خشك، درصد كلنيزاسيون ريشه و جذب فسفردر گياه اندازه گيري‌گرديد. داده‌ها با نرم افزار آماريSAS تجزيه و تحليل شدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كاربرد ورمي‌كمپوست موجب افزايش و كاربرد منابع فسفات موجب كاهش معنادار درصد كلنيزاسيون ريشه كاهو گرديد. بيشترين مقدار كلنيزاسيون ريشه در تيمار تلفيقي ورمي كمپوست و قارچ و در عدم حضور منابع فسفات مشاهده شد. مايه‌زني قارچ، وزن خشك كاهو و جذب فسفر را به طور معنادار افزايش داد. كاربرد ورمي‌كمپوست سبب افزايش وزن تر، وزن خشك، تعداد برگ كاهو، شاخص سبزينگي و جذب فسفر شد. كاربرد سوپرفسفات تريپل سبب افزايش وزن خشك و تر و جذب فسفر كاهو شد اما شاخص سبزينگي را كاهش داد. خاك فسفات سبب كاهش شاخص سبزينگي شد اما وزن خشك اندام هوايي و جذب فسفر كاهو را افزايش داد. برهمكنش مايه‌زني قارچ، ورمي‌كمپوست و منابع فسفات سبب افزايش وزن تر، وزن خشك، تعداد برگ و جذب فسفر كاهو شد. نتيجه گيري: استفاده از كودهاي زيستي (ورمي كمپوست و قارچ آربوسكولار) به همراه منابع كم محلول فسفات (خاك فسفات و تري كلسيم فسفات) مي تواند جذب فسفر و رشد گياه كاهو را افزايش و مصرف كود شيميايي سوپر فسفات تريپل را كاهش دهد.

Background and objectives: Phosphorus is one of the important macro nutrients. Available phosphorus in calcareous soils is low, due to high pH and calcium carbonate, and low amounts of organic matters and moisture, also phosphate minerals are insoluble in such conditions. Arbuscular mycorrhiza inoculation for improving plant growth and yield has become so attractive recently. The symbiosis between plant roots and arbuscular mycorrhizal fungi with increasing phosphorus uptake (through phosphorus uptake by extra and intraradical mycelia and also solubilizing inorganic and organic insoluble phosphates), other nutrients and water cause increase in plant growth. Vermicompost increases the growth of plants due to having nutrients, plant growth regulators and beneficial microorganisms. This research was conducted to evaluate the effect of arbuscular mycorrhizal fungi, vermicompost and phosphate sources on root colonization, shoot fresh and dry weights, number of leaves, chlorophyll index and phosphorus uptake of lettuce in a calcareous soil. Materials and methods: A greenhouse experiments was conducted with factorial arrangement in a completely randomized design with three factors and replications in a calcareous soil. Treatments consisted of two levels of arbuscular mycorrhiza (Claroideoglomus etunicatum (AM)) (with and without inoculation), two levels of vermicompost (0 and 1% w/w) and four phosphate sources (control (P0), rock phosphate (RP), tricalcium phosphate (TCP) and triple super phosphate (SP) at 25 mg P kg-1 level). Non sterile soil was used and its characteristics along with vermicompost were analyzed by standard methods. Seeds of lettuce (Lactuca sativa) cv. Ferdos were planted. After 10 weeks after planting, chlorophyll contents, leaves numbers, fresh and dry weights, root colonization and phosphorus uptake were measured. Data were analyzed with SAS statistical software. Results: Application of vermicompost increased root colonization and phosphate sources decreased it. The highest rate of root colonization was observed in co-application treatments of vermicompost and arbuscular fungus and in the absence of phosphate sources. Mycorrhizal inoculation increased shoot dry weight and phosphorus uptake. Vermicompost application increased shoot fresh and dry weights, number of leaves, chlorophyll index and phosphorus uptake. Application of SP increased shoot fresh and dry weights and decreased chlorophyll index and phosphorus uptake. Application of RP decreased chlorophyll index and increased shoot dry weight and phosphorus uptake. Co-application of mycorrhizal fungi, vermicompost and phosphate sources increased shoot fresh and dry weights, number of leaves and phosphorus uptake. Conclusion: Application of biofertilizers (vermicompost and arbuscular fungi) along with insoluble phosphate source (RP and TCP) can be increased phosphorus uptake and plant growth and reduced the consumption of chemical fertilizers especially SP.