برآورد نياز آبي تالاب‌هاي هويزه با رويكرد كنترل ريزگردها و بهبود شرايط زيست‌محيطي

Evaluation of the Hawizeh Marshes Water Requirements with Respect to Dust Control and Improvement in Environmental Conditions

تالاب‌هاي هويزه در جنوب‌غرب ايران، و در حوضه آبريز رودخانه‌هاي كرخه و دجله قرار گرفته‌اند. در سال‌هاي اخير به دليل فعاليت­هاي انساني، به‌ويژه احداث چندين سد و بند انحرافي در محدوده ورودي اين تالاب‌ها، تنش‌هاي شديد هيدرولوژيكي و زيست­ محيطي بر پيكره آنها وارد گرديده است؛ به‌گونه‌اي كه تالاب‌ها بخش عظيمي از مساحت خود را ازدست داده‌ و به بزرگترين كانون ريزگردها در سطح منطقه تبديل شده ­اند. تعيين نياز آبي تالاب‌ها مي‌تواند شرايط اكولوژيكي آنها را باز گردانيده و در بهبود عملكرد زيست­ محيطي آنها نقش به‌سزايي داشته باشد. از اين‌رو در اين پژوهش نياز آبي تالاب‌ها، بر اساس روش تركيبي محاسبه گرديد. با استفاده از داده‌هاي هيدرولوژيكي، سيستم اطلاعات جغرافيايي، و مشاهدات ميداني حريم و حد بستر تالاب‌ها بدست آمده و سپس با استفاده از شاخص نرمال‌شده تفاوت پوشش گياهي، ميزان سطح آب و پوشش گياهي بدست آمد. همچنين با استفاده از مشاهدات ميداني و گزارشات سازمان‌هاي وابسته، مشخص گرديد كه گياه ني باتلاقي، گونه زيستي غالب در منطقه بوده و از اين‌رو در محاسبه نياز آبي تالاب­هاي هويزه، نياز آبي اكولوژيكي آن مشخص گرديد. براي برآورد نياز آبي تالاب‌ها دو روش ارائه گرديد كه در روش اول، تالاب‌ها در شرايط قبل از بروز تنش قرار مي­گرفتند و روش دوم شامل حفظ ايده‌آل مناطق شمالي تالاب‌ها كه در مجامع بين‌المللي ثبت گرديده‌اند و جلوگيري از بروز ريزگردها در بخش جنوبي تالاب‌ها مي‌باشد. نتايج نشان داد كه تحت روش اول نياز آبي تالاب‌ها حدود ۱۵/۶ ميليارد متر مكعب و در حالت دوم، حدود ۱۲/۴ ميليارد متر مكعب در سال مي‌باشد.

Hawizeh marshes are located in the southwest of Iran in the drainage basin of Karkheh and Tigris rivers. Human activities in recent years, specifically via construction of several storage and diversion dams upstream of these marshes, have resulted in extreme hydrological and bioenvironmental stresses on the area. In other words, the marshes have lost a large portion of their original surface and have been converted into the greatest locus of haze in the region. Determination of the marshes water requirements may be significantly helpful in the restoration of their ecological conditions and improvement of their bioenvironmental performance. Therefore, marshes water requirements were determined using a comprehensive computational method. In this approach, riparian zone of the beds was determined using hydrological data, geographic information system, and field observations. Then, the normalized difference vegetation index was used to determine water level and vegetation conditions. According to the field observations and reports given by affiliated organizations, reed marshes were the dominant species in the region. Therefore, ecological water requirements of this plant were considered in the computation of water requirements of Hawizeh marshes. Two scenarios were proposed to meet the marshes water requirements. In the first scenario, original conditions of the marshes (before stress) were maintained. In the second scenario, ideal conditions of the northern parts of the marshes (recorded by international organizations) were maintained and the occurrence of haze was prevented in the southern parts. Results showed that the marshes water requirements were 15.6 and 12.4 billion cubic meters under the first and the second scenarios, respectively.