كاركرد واج آرايي و تكرار در موسيقي شعر احمد شاملو

از ميان عناصري كه از زبان، آشنايي زدايي مي كند، موسيقي است تا جايي كه بيشتر نظريه-پردازان، وزن را جز ماهيت و ذات شعر مي دانند. موسيقي شعر فارسي در دوره‌هاي مختلف چهار نوع بوده كه عبارت است از: موسيقي بيروني(وزن عروضي)، موسيقي كناري(قافيه و رديف)، موسيقي دروني(بديع لفظي) و موسيقي معنوي(بديع معنوي). با ظهور نيما در شعر معاصر تغييراتي در موسيقي شعر انجام پذيرفت. پيروان نيما پا را فراتر نهاده و حتي برخي چون شاملو در پي رهايي كامل از قيد و بند عروض كلاسيك بوده اند. با اين حال، اين شاعران نيز نتوانستند كاركرد موسيقايي را كاملاً ناديده بگيرند و به جاي موسيقي بيروني از موسيقي دروني بهره گرفته‌اند. در اين پژوهش سعي شده است آن گروه از آرايه هاي ادبي در اشعار شاملو را كه عناصر سازنده آنها بر تكرار واكها استوار است، واكاوي و بررسي، و نقش اين عناصر در ايجاد موسيقي دروني شعر وي نشان داده شود. از آنجا كه مدار موسيقي به معني عام كلمه بر تنوع و تكرار استوار است، هركدام از جلوه‌هاي تنوع و تكرار در نظام آواها، كه از مقوله موسيقي بيروني و كناري نباشد در حوزه مفهومي اين نوع موسيقي يعني موسيقي دروني قرار مي گيرد. بررسيها نشان مي‌دهد كه شاملو از انواع آرايه هاي تكرار و واج آرايي بهره برده است؛ عمده دلايل كاربرد اين آرايه ها عبارت است از: غني ساختن موسيقي، تاكيد بر مضمون خاص، رفع ترديد خواننده، ايجاد تكيه گاه كلام و جلب نظر مخاطب.