انحلال هويت مداح در هويت ممدوح: مطالعه‌اي بر پايه اشعار مدحي فرخي در دستگاه غزنوي

The Dissolution of Panegyrist Identity in Praised Identity A Study Based on Panegyric Poems of Farrokhi in Ghaznavid Court

در شعر مدحي، بر اثر آنچه منفعت مداح ايجاب مي كند، هويت مداح در برابر هويت ممدوح رنگ مي بازد و پسند و ناپسندهاي مداح توسط ممدوح تعيين مي شود. چنان كه «ممدوحان در سايه» ديگر نيز تحت تاثير خواست و اراده ممدوح اصلي در معرض مدح يا ذم قرار مي گيرند. در اين نوشتار، رابطه مداح و ممدوح و انحلال هويت مداح در «من» ممدوح بررسي شده و نمونه اي تاريخي در اين زمينه واكاوي شده است. نمونه اي از انحلال هويت مداح در هويت ممدوح را مي توان در دوران حضور طولاني فرخي سيستاني در دربار غزنويان ديد؛ دوراني كه سلطان محمود بر دربار غزنين حكومت مي كرد و در سايه ارتشي نيرومند، فتوحاتي پرشمار به كارنامه سلطنت خود افزود. فرخي در اين دوران علاوه بر سلطان، «ديگران»ي را نيز مدح مي كرد كه روابط ادبي اش با آنان تابعي از اراده سياسي و خواست سلطان بود. نمونه اي از اين نوع رابطه در برخورد فرخي با چرخه وزيران دولت غزنوي بررسي شده است. چرخه مورد نظر، عزل احمد حسن ميمندي از صدارت سلطان، به وزارت رسيدن حسنك و جابه جايي مجدد حسنك با صدارت دوباره احمد حسن است. فرخي در مدح اين «ممدوحان در سايه»، از خود اختيار و هويتي ندارد و بر اساس اختيار «ممدوح اصلي» سخن مي گويد.

In panegyric poem, as the panegyrist interest necessitates, the panegyrist identity fades away in the identity of the person who is praised. The panegyrist’s favor and disfavor are determined by the praised one’s, as “the other praised ones in shadow” are subject to the praise or blame under the influence of the will and wish of the main praised man. In this article the panegyrist and praised relationship, and dissolution of the panegyrist’s identity in the praised one’s is studied, and a historical sample is reviewed in this regard. One sample of the dissolution of the identity of panegyrist in the identity of the praised can be found during the long period that Farrokhi Sistani was in the Court of Ghaznavid during the rule of Sultan Mahmoud who could have lots of victories due to a very powerful army. During that period, Farrokhi praised not only the king but also “The others”, whose literary relationship with them was due to Sultan’s political will and wish. An example of this kind of relationship can be found in the way Farrokhi reacted to Ghaznavid cycle of ministers, which started by dismissal of the chancellor, Ahmad Hassan Meymandi, and substituting him with Hasanak, and again substituting Hasanak with Ahmad Hassan. In praising these “praised in shadow”, he does not have any personal choice or identity, and only speaks according to the “main praised” wills.