ترابط عقل و ايمان از ديدگاه غزالي و ملاصدرا

Reason and faith from GHAZALI and MULLA SADRAיS point of view.

عقل، شأنی از شئون آدمی است كه از طریق آن، هم كسب معرفت و هم عمل می‌كند. ایمان، تصدیقی قلبی به خداوند عالم است كه علاوه بر آنكه چشم‌انداز جدیدی از عالم و آدم فراهم می‌آورد، انسان را به اطمینان و آرامشی درونی سوق می‌دهد. اما دو سؤال پیش می‌آید، اینكه دو عنصر عقل و ایمان چه رابطه‌ای با هم دارند؟ و آیا اعتماد به یكی از این دو ما را از دستیابی به دیگری بی‌نیاز می‌كند؟ نوشتار حاضر، به بررسی این مسئله از دیدگاه دو متفكر بزرگ اسلامی پرداخته كه در اندیشۀ یكی از آنها صبغۀ ایمان‌گرایی و در دیگری عقل‌گرایی بارزتر است. غزالی ایمان را ارزشمندتر از عقل می‌داند؛ وی گرچه عقل نظری را پذیرفته، آن را در درك و فهم دین ناتوان دانسته است. به‌همین دلیل، حتی ایمان مردم عوام را به عقل فلسفی ترجیح می‌دهد. اما ملاصدرا، گرچه به محدودیت‌های عقل اشاره می‌كند، به مباحث عقلانی در حوزۀ دین بسیار ارزش می‌دهد و ایمان را نیز نه تنها مغایر با عقل ندانسته، بلكه آن را نوعی علم و تصدیق معرفی كرده است. در این مقاله پس از بیان تفصیلی دیدگاه‌های این دو اندیشمند دربارۀ عقل و ایمان، ضمن ارزیابی، نقد و بررسی آنها، به مقایسۀ تطبیقی این دو دیدگاه می‌پردازیم.  

The relationship between wisdom and belief from Ghazli and the ReverendAbstract Wisdom is one of the ranks of human through which it acquires knowledge and functions and belief is a heart acknowledgement which reaches human the confidence and inner relief. How are they relevant? Can we be self – contained of one of them if we have the other one? This present writing has investigated this issue from two thinkers’ point of view in one of whom the propensity to belief is prominent but in the other one the wisdom Ghazali thinks that belief is more important than wisdom he assents to the subjective wisdom but he consider it unable to understand and fathom the religion and because of this he prefers the belief of ordinary people to the philosophical wisdom but Molla Sadra although mentions the wisdom’s restrictions, pays a great attention to the intellectual issues in the domain of religion. He thinks that belief not only isn’t contradict with wisom but also it’s a kind of knowledge and achnowledgment this present research , after elaborating on these two view, has compared and contrasted them correspondently Keywords: wisdom, belief, intellectualism subjective wisdom, objective wisdom, doubt, Ghazali, Molla Sadra