راهكارهاي تربيت ديني در فضاي مجازي با تاكيد بر آموزه‌هاي قرآن و سيره رضوي

Strategies for Religious Training in Cyberspace with an Emphasis on the Quranic Teachings and Imam Reza’s Traditions

محيط همواره يكي از مهم‌ترين ابعاد موثر در تربيت به طور مستقيم در فرايند تربيت دخالت داشته است. نقش سازنده و يا مخرّب محيط تربيتي و راهكارهاي بهبود و ارتقاي سطح اثرگذاري آن در تربيت بايد مورد توجه مربيان و والدين باشد تا بتوان ضمن آن به نتايج تربيتي مثبت دست يافت. اين مسيله در فرهنگ ديني اسلام نيز به طور قابل توجهي مورد عنايت قرار دارد. امروزه با توجه به گسترش سريع محيط‌هاي مجازي از قبيل اينترنت، گوشي‌هاي همراه، شبكه‌هاي اجتماعي و... محيط تربيتي جديدي به نام فضاي مجازي به وجود آمده كه به طور قابل ملاحظه‌اي افراد مختلف به‌ويژه كودكان و نوجوانان را با خود مرتبط كرده و تاثيرات مستقيم و غيرمستقيم بسياري در تربيت مخاطبان خواهد گذاشت. اين نوشتار با رويكرد بررسي چالش‌هاي تربيت در فضاي مجازي، ابتدا برخي از ويژگي‌هاي چالش‌برانگيز فضاي مجازي را برشمرده و سپس با عنايت به آيات قرآن كريم و بررسي محتواي سيره رضوي به ارايه برخي راهكارهاي موثر در برخورد با چالش تربيت در فضاي مجازي پرداخته است. از جمله ويژگي‌هاي چالش‌برانگيز تربيت در فضاي مجازي مي‌توان به خاستگاه غربي داشتن آن، نامحدود بودن و غيرقابل كنترل بودن، تضاد فرهنگ‌ها در فضاي مجازي، در خطر بودن حريم خصوصي كاربران، تشخيص ناپذيري هويت، جرايم عليه عفت و اخلاق عمومي، سرمايه گذاري دشمن در جبهه فضاي مجازي و جنگ نرم، آثار سو فضاي مجازي بر اخلاق كاربران و... اشاره كرد. همچنين فرهنگ‌سازي استفاده بهينه و درست از امكانات فضاي مجازي، آشناكردن متوليان تربيت با خطرات فضاي مجازي، توليد و توسعه توليدات فرهنگي متناسب با دين در فضاي مجازي، نظارت و همراهي با فرزندان در استفاده از فضاي مجازي، جايگزيني فرهنگي، تقويت عقايد، بصيرت بخشي و آگاهي دادن به كاربران و.. از جمله راهكارهايي است كه بررسي آيات قرآن كريم و سيره رضوي ما را بدان رهنمون مي‌كند.

Environment, as an influential aspect of training, has always directly had an influence on the process of training and education. The constructive and destructive roles of the educational environment and methods to improve and enhance its effectiveness should always be considered by the educators and parents so as to achieve positive results in training. This issue has been at the center of attention in Islamic culture. Nowadays, with the rapid development of virtual networks, such as the Internet, mobile phones, and social networks, a new educational environment, known as cyberspace, has appeared which has significantly affected different individuals, especially children and adolescents. It will affect the training of the audience both directly and indirectly, as well. By analyzing the educational challenges in the cyberspace, the current study firstly recounts the challenging features of the cyberspace and secondly presents effective strategies in addressing the educational challenges in the cyberspace by focusing on Quranic verses and investigating the content of Imam Reza’s (P.B.U.H.) tradition. Some of the challenging features of the education in the cyberspace are as follows: Its western origin, its endlessness and uncontrollability, conflicts of cultures in the cyberspace, privacy of users being invaded, anonymity of identities, crimes against chastity and public grace and ethics, enemy’s investment in virtual networks and soft war, and the negative effects on the users’ morals. On the other hand, there are some strategies which Quranic verses and Imam Reza (P.B.U.H.) recommend to us. They are as follows: Acculturalization of optimal and accurate use of the cyberspace, training the educators and parents on the potential dangers of cyberspace, producing and developing the cultural products in cyberspace according to the Islamic religion, supervision over and accompaniment with children in their use of cyberspace, the replacement of foreign culture with the insider culture, reinforcing the beliefs, giving insight and awareness to the users.