كليدواژه :
تساهل , رواداري , تسامح , عرفان اسلامي , مدارا
چكيده فارسي :
«مدارا» یكی از فضیلت‌های محوری در اغلب ادیان و فرهنگ‌هاست كه در چند صد سال اخیر بیش از پیش كانون بررسی شده است. با وجود تلاش‌های بسیاری كه در ایضاح مفهومی آن صورت گرفته، به‌نظر می‌رسد تاكنون به سرانجام مطلوبی رهنمون نشده است. به‌كارگیری این اصطلاح در سخن از روش‌ها، اندیشه‌ها،مكاتب فكری، رویكردها و اشخاص و كاربست آن در قلمروهای علمی گوناگون از جمله فلسفه، اخلاق، ادیان ،علوم اجتماعی سیاست، روانشناسی و تاریخ از یك سو و به‌كارگیری بی‌ضابطه و غیردقیق آن در زبان فارسی در قالب‌های مشترك لفظی و معنوی از سوی دیگر، سبب ایهام در معنا شده و كار مفاهمه را دشوارتر كرده است، به‌گونه‌ای كه برخی ازمتناقض‌نما بودن آن سخن گفته‌اند. این در حالی است كه مفهوم «مدارا» به‌عنوان یك كلان‌مفهوم بیانگر طیفی از شیوه‌های رفتار در برابر اندیشۀ مخالف است كه از تحمل آغاز و به رواداری در حوزۀ معرفت ختم می‌شود و در تعبیر دقیق‌تر می‌توان به‌لحاظ منطقی در رابطه‌اش با مفهوم «رواداری» از نسبت عام و خاص سخن گفت، نه تساوی و تباین.
این پژوهش كه به روش تحلیلی ارائه می‌شود، بعد ازگذر كوتاهی به معنای لغوی، با ایضاح مفهومی و اصطلاحی آن به بررسی آسیب موجود در این پدیده می‌پردازد و ریشۀ آن را در بیرون از مرزهای زبان فارسی جست‌وجو می‌كند و در ادامه با بیان تفاوت گفتمان «مدارا» و «رواداری» به نتایج این دو گفتمان در قلمرو معنا اشاره می‌كند.
رهاورد دین‌پژوهانۀ این پژوهش، ایضاح مفهومی این دو اصطلاح و آشنایی با شرایط و آسیب‌های موجود در این دو گفتمان در دو پارادایم "سنتی" و" مدرن" است. چنانكه بسترسازی برای طبقه و تقسیم‌بندی میان آموزه‌های «مدارامحور» و «روادارمحور» در عرفان اسلامی به‌عنوان تنها زبان مشترك این دو گفتمان، از دیگر نتایج خواهد بود.
چكيده لاتين :
چكیده [English]
The Conceptual Intricacy of Toleration Mohammad reza rajabi1* Mohammad naseri2 1. Assistant Professor, Farabi Campus,University of Tehran,Iran.
2. Assistant Professor, Faculty of Doctrines and Islamic Thought.
(Date of Receipt:29 July 2015 ; Date of Acceptance:3 October 2015)
Abstract Toleration is a key virtue in most religions and cultures which has received increasing attention from researchers in the past one hundred years. Despite massive efforts to clarify its conceptual meaning, it seems that no satisfactory result has obtained yet. Application of this term in different methodologies, views, schools of thought, and approaches by different people as well as its use in different scientific fields such as philosophy, ethics, religion, social sciences, politics, psychology, and history on one hand and its imprecise and indiscriminate application in the linguistics domain in the form of equivocation and content participation on the other hand have brought about ambiguity in its meaning and transmission, in a way that some have suggested that the term is paradoxical. Nonetheless, as a major concept, toleration presents a spectrum of methods of behaving against the opposite thoughts. It starts from endurance and leads to permissivism in the mystic knowledge domain. In other words, the relationship between toleration and permissivism is that of general to specific rather than equality or distinction. The religious outcomes of this study include the conceptual clarification of the two foregoing terms and familiarity with the conditions and problems that exist in them in the traditional and modern paradigms. Moreover, the study will set the grounds for classification and categorization of the toleration-oriented and permissivism-oriented teachings in the Islamic mysticism .
