بررسي شدت بيابان‌زايي با استفاده از مدل مدالوس (مطالعۀ موردي: اراضي غرب اهواز)

Assessment of Desertification using the MEDALUS model (Case study: the lands of west Ahvaz)

با توجه به مفهوم بيابان‌زايي كه عبارت است از تخريب اراضي در نواحي خشك نيمه‌خشك و نيمه مرطوبِ خشكِ ناشي از عوامل متعددي چون تغييرات اقليمي و فعاليت‌هاي انساني، اين پديده مدت‌هاست كه يك مشكل جدّي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي در بسياري از كشورها شناخته شده است. در اين تحقيق با استفاده از مدل مدالوس شدت بيابان‌زايي اراضي مناطق غربي شهر اهواز ارزيابي گرديد. از داده­ هاي اقليم، پوشش گياهي، خاك و كاربري اراضي منطقه بعنوان معيارهاي مؤثر در تعيين شدت بيابان‌زايي استفاده شد. در ابتدا هر معيار به صورت لايه اطلاعاتي وارد محيط GIS گرديد و پس از پردازش، اقدام به وزن­ دهي معيارهاي مذكور گرديد. با تلفيق نقشه­ هاي رستري معيارها، با استفاده از ميانگين‌گيري هندسي، شاخص حساسيت به بيابان­زايي (ESAI) بدست آمد. بر اساس اين شاخص نقشه نهايي حساسيت منطقه به بيابان‌زايي تهيه شد. نتايج نشان داد كه منطقه از نظر تقسيم‌بندي‌هاي روش مدالوس، به لحاظ شدت بيابان­زايي در چهار تيپ بحراني كم (C1)، بحراني متوسط (C2)، بحراني زياد (C3) و خيلي زياد (C4) قرار دارد. نتايج همچنان نشان داد كه 11% منطقه در كلاس بحراني كم، 30% آن در كلاس بحراني متوسط، 25% در كلاس بحراني زياد و 29% در كلاس بحراني خيلي زياد قرار دارد. معيار اقليم با مقدار شاخص 2/6 بيشترين تأثير را در بيابان‌زايي منطقه دارد كه علت آن وزش بادهاي شديد و افزايش تعداد روزهاي طوفاني و گرد و غباري است. شاخص كاربري اراضي با ارزش عددي 1/5 كمترين اثر را دارد و علت آن، غيرقابل استفاده بودن اراضي منطقه و اجراي طرح ­هاي بيابان‌زدايي در منطقه است.

According to the concept of desertification, which is land degradation in dry areas, the semi-arid, and dry sub-humid due to many factors such as climate change and human activities, this phenomenon has long been known as a serious problem in terms of economic, social, and environmental in many countries. In this study, by using a MEDALUS model the severity of land desertification in the western regions of Ahvaz was evaluated. Climate, vegetation, soil, and land use data are used as effective criteria in determining the severity of desertification. According to the MEDALUS model, each criterion entered the GIS environment as an information layer and after the data is processed, these criteria are weighted. By combining these criteria in raster formats, using geometric averaging, the Environmentally Sensitive Areas Index (ESAI) of the area is obtained. The results show that based on the MEDALUS model the area of the study contains four divisions; (C1) low, (C2) moderate, (C3) high, and (C4) very high critical. The results also showed that 11% of the area was in a low critical class, 30% in the moderate, 25% in high, and 29% of the very high critical class. A climate criterion with the index value of 2.6 has the greatest impact, which is due to strong winds and increasing number of storms and dusty days. Land use criterion with the index value of 1.5 has the minimal impact, which is due to inappropriate land use and implementation of desertification projects in the region.