افول خردگرايي و عدم گسست از مباني، دليل عقب ماندگي ايران؟ بررسي و نقد نظريه جواد طباطبايي

مقاله حاضر با ارائه يك نظام دسته بندي از نظريات بر اساس تقابل هاي دوگانه سوسوري، نظريه «انحطاط ايران» جواد طباطبايي را بررسي و نقد مي كند. بر اساس اين دسته بندي، ابتدا ملت از دولت، سپس عوامل دروني از بيروني و آن گاه رويكرد ذهني از عيني تفكيك مي شوند. اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي-تحليلي نشان مي دهد كه نظريه طباطبايي، نظريه اي ملت باورانه بيروني ذهني است. در اين نظريه، هرچند بر عوامل دروني تاكيد مي شود، اما در واقع، بزنگاه تاريخي براي انحطاط ايران، يورش تركان سلجوقي و مغولان و حاكم شدن قشريت و تعصب، يعني الگوهاي فكري و فرهنگي منحط است كه باعث به هم خوردن رابطه عقل و شرع و افول خردگرايي شد. ذهني گرايي و به حاشيه راندن عينيات در تحليل پديده عقب ماندگي، مهم ترين ضعف نظريه انحطاط است. تاكيد بر عامل بيروني با رويكردي ذهني گرا و بي توجهي به واقعيت هاي اجتماعي، نظريه طباطبايي را بررغم جديت نظري اش، تبديل به نظريه اي با تناقضات دروني براي تبيين عقب ماندگي تاريخي ايران كرده است.