پرديس خاطره اي از ايران ويج

Paradise, a Memory of Iranvij

پرديس واژۀ ايراني باستان است كه به زبان فارسيِ رسيده و از زبان هاي ايراني وارد تمام زبان هاي دنيا شده است. مفاهيم مينوي پرديس بر انديشۀ اسلامي تأثير نهاده؛ هرچند مفهوم پرديس در اين جهان بيني دگرگون شده است، امّا ساخت پرديس كه در ايران از قدمت بسياري برخوردار است، در دوران اسلامي ادامه يافته و بازآرايي آن در قالب نقش و نگارهاي پرديسي، در هنر فرش رخ نشان داده است. واژۀ پرديس و ساخت مكان هايي با اين نام، براي نخستين بار در دوران هخامنشي آشكارشد و بعدها مورد تقليد شاهان سلوكي و رومي قرار گرفت. در پژوهش پيش رو، كوشيده‌ايم تا علّتِ ساختِ مكان هايي با نام پرديس، در دورۀ هخامنشي بيابيم. در فرضيۀ مطرح شده، پرديس بازنمايي كهن الگوي قومي يعني بهشت ازلي ايراني، ايران ويج مي-باشد كه در ساخت اين مكان، جغرافياي ايران، تغيير نظام اقتصادي آريايي هاي تازه وارد به فلات ايران از دامداري به كشاورزي و انديشۀ سياسي نضج گرفته و در دورۀ مادي ها از اثرگذاري بسزايي برخودارند.

Paradise is a word from ancient Iran which has entered Persian language and then from Iranian languages into all other languages in the world. The concept of paradise affected Islamic thought; though its concept has been altered in this outlook, establishing paradise, which has a long history in Iran, has continued in the Islamic period and its rearrangement have appeared in the carpet art in the form of paradisiac designs and ornaments. The word “paradise” and building places with this name appeared for first time in Achaemenid era and later it was imitated by Seleucids and Roman kings. In this study, it is tried to explore why places have been built with the name of paradise in Achaemenian period. In the proposed hypothesis, paradise is the manifestation of the ancient archetype of schema, i.e. the everlasting heaven, or Iranvij, in whose construction many factors play important roles; factors such as Iran’s geography, change in economic system of newcomer Aryans to the Iranian plateau from ranching to agriculture, and the political thought developed in Mede era.