كليدواژه :
نفرين , دعا , اوستا , كتيبه‌هاي هخامنشي , آثار دورة ميانه
چكيده فارسي :
آفرين و نفرين (دعا و لعن) از بن‌مايه‌هاي ديني، فرهنگي، اسطوره‌اي و ادبي است كه از ديرباز، همگام با هم، از ادبيات قبل از اسلام تا شريطه‌هاي قصايد مدحي و انواع مختلف ادبي استمرار يافته است. هدف اين مقاله كه با روش توصيفي تحليلي انجام گرفته، بررسي وجوه مختلف آفرين و نفرين در آثار دوران پيش از اسلام (باستان و ميانه) است. از همين منظر، با توجه به آثار ايراني باستان(اوستا و كتيبه‌هاي هخامنشي) و آثار اشكاني و پهلوي دوران ميانه (كتيبه‌هاي شاهان و رجال ساساني، كتاب‌هاي كارنامة اردشير بابكان، يادگار زريران و ...)، انواع دعا و نفرين استخراج و از جنبه‌هايي مانند نقش آن در پيشبرد كارها، اهداف، درخواست‌كنندگان، بلا يا نعمت‌هاي درخواست شده، كاركردها و جنبه‌هاي بلاغي آن بررسي شدهاست. در اوستا اين دو مقوله به خصوص آفرين و دعا در بخش‌هاي نيايشي آن بسامد گسترده‌اي يافته كه بيشتر در راستاي اهداف، تعاليم، انديشه‌ها و آموزه‌هاي مذهبي قرار گرفته و موجودات اهريمني نفرين و موجودات اهورايي مورد دعا واقع شده‌اند. در كتيبه‌هاي هخامنشي دعا و نفرين، از يكسو هدف ترغيبي و گاه تحذيري در خصوص پاسداشت كتيبه‌ها دارد و از سويي ديگر حس وطن‌دوستيِ پادشاهان را با بسامد فراوان دعاهاي نيك نسبت به كشور نشان مي‌دهد. در كتيبه‌هاي دورۀ ميانه نفرين ديده نمي‌شود، اما دعا همچنان استمرار يافته كه بيشتر متضمن طلب عمر طولاني و پيرورزي بر دشمنان است. در كتاب‌هاي اين دوره دعا و نفرين بيشتر كاركردي ادبي داشته و نشان‌گر حالات عاطفي شخصيت‌ها در موقعيت‌هاي مختلف روايي است.
چكيده لاتين :
Blessing and imprecation (prayer and curse) are of the main themes in religion, culture, mythology, and literature, which have appeared historically, along with each other, in pre-Islamic literature, panegyric odes, and various literary types. This descriptive-analytic study aims at studying different aspects of blessing and imprecation in pre-Islamic (ancient and middle) works. In this regard, considering the ancient Iranian works (Avesta and Achaemenid engravings), Parthian and middle Pahlavi works (Sassanid emperors and statesmen engravings, the book of Deeds of Ardeshir, Son of Papak, the book of The Memorial of Zarriran, etc.), different types of prayer and curse have been found and their roles in advancement of affairs, goals, the requesters, the requested prayer or curse, functions and their rhetorical aspects have been studied. In Avesta, these two categories, especially blessing and prayer, can be seen more in benedictory parts that are in line with religious goals, teachings, and thoughts based on which demonic creatures are cursed and the divine creatures are blessed. In Achaemenid engravings, prayers and curses aim at encouraging and sometimes deterring in terms of protection of the engravings on the one hand, and indicate the kings’ sense of patriotism due to their prayers for the land, on the other hand. There can be found no curse in the Middle era engravings but prayers have survived. The prayers, in this era, request for long life and victory over enemies. The literary functions of prayer and curse are more prevalent in this era, indicating people's emotional states in different narrative situations.
