جايگاه حكومت در ديدگاه وجهان‌بيني بيهقي

The Position of Government in Beyhaghi’s Viewpoint

تاريخ مسعودي يا بيهقي در بردارندۀ دورة حكومت يك دهه­ اي مسعود غزنوي و شرح به پادشاهي رسيدن مسعود و ضبط سرزمين­هاي تحت حكم وسپس ظهورو بروز اختلاف­ها وكشته شدن مسعود است. بيهقي ضمن نقد مسعود وكاركردش، از ديدگاه ويژۀ خودش كه پادشاهي را به عنوان حاكميّت چيره، مستولي و درست­ مي­بيند، به گزارش­اعمال مسعود مي­پردازد و در لابه­ لاي تاريخي كه در برگيرندۀ جهان ­بيني اوست، نظريۀ حكومتي خودش را كه بنياد ديني- سياسي دارد و مبتني بر حاكميّت الهي پادشاه (ظلّ الله في الارض) است، ارائه مي­كند. در اين ديدگاه، تقدير و اراده و مشيّت الهي، غالب بر همه چيز است و كارهاي سلطان در جهت همسويي با تقدير روي مي­دهد؛ وي كارگزار ارادۀ الهي است (تُعِزُّ مَنْ تَشاء و تُذِلُّ ....) و به نمايندگي از خلفا يا جانشينان­ پيامبر بر­روي زمين، مطابقت عملش با فرمان ­هاي خداوند را كسب­مي­كند و از اسباب مادي چون مشورت­ هاي وزير و ياري سپاهيان و حمايت مردمان بهره ­مي­گيرد تا با عدالت و با غزوهايش، به ­گسترش ­دين و اهداف­ ديني بر كرۀ ­ارض و بخصوص هندوستان كمك ­كند.­ اين پژوهش­ با مطالعۀ كتابخانه ­اي و به­ روش ­تحليل ­محتوا، در پاسخ به چگونگي نظريۀ حكومت در تاريخ بيهقي، به اين نتيجه مي­رسد كه انديشۀ بيهقي، مديريّتي سنتي و تفكّر ايراني- اسلامي شدۀ حكومت از ديدگاه افلاطون است.

Masoudi (Beyhaghi) History” covers the incidents of the 10-year-reign of Masoud Ghaznavi, and the stories of his downfall, the occupation of his lands, the rise of disagreements, and his murder. Along with a criticism of Masoud and his deeds in his book, Beihaghi expresses his idea of governance which considers the king as the absolute and right power, and he proposes his theory regarding government as having a religious-political foundation and being based on the divine rule of the king on earth (Zel-Allah fi-l-Arz= God’s image on earth). Here, God’s will dominates all, and the king’s deeds are aligned with destiny; the king is the agent of God’s will (تُعِزُّ مَنْ تَشاء و تُذِلُّ ....) , and as the representative of the Calipha accords his deeds with God’s ordains; he takes advantage of his consultants’ views, his troops, and his people's support, in order to spread the religion, especially into India. Based on an analytical method, this study is carried out to deal with Beihaghi’s view about governance and concludes that he accepted a traditional management and an Iranian-Islamic concept of Plato’s view of governance